1938 -Soykırım’da Viyana Modeli: Viyana Nazilerin Yahudilere soykırım ve zülmünde nasıl öncü oldu?

Türkiye göçmenleri bu sergiyi çocukları ile birlikte gidip tarihden ders çıkarmak ve daha barışçıl bir şehir ve dünya yaratabilmek için ziyaret etmeli. Viyana’yı Alman imparatorluğunda 1938´den sonra „Yahudilerden arınmış“ ilk büyük şehir yapma planı neydi? Yahudi katliamında hocaların hocası  olan şehir:  Viyana. „Viyana Radikalleşme Modeli. Avusturya ve Shoah“ sergisi, Adolf Eichmann’ın Viyana’da Holokost için nasıl bir deney alanı bulduğunu gösteriyor.

 

VİYANA- Viyana, Nazilerin Yahudilere zulmünde nasıl öncü oldu?” başlıklı tarihi analiz, Viyana’nın 1938 sonrası Hitler’in  kısa adı NSDP olan Nazi Partisi’nin başta Yahudiler, Roma Sinti ve solcu olan vatandaşlara karşı  zulüm ve soykırımında yerini gözler önüne seriyor. 1938 -Soykırım’da Viyana Modeli: Viyana Nazilerin Yahudilere soykırım ve zülmünde nasıl öncü oldu?  „Viyana Radikalleşme Modeli. Avusturya ve Shoah“ sergisi öncülüğünde Yahudi katliamına ve zulmüne ışık tutuluyor. Bu sergi ile Viyana’nın Yahudilere uyguladığı zulmün ulaştığı boyutlara şahit oluyoruz. Heldenplatz’da Dünya Müzesi ile Dış Kale kapısı arasında yer alan yeni açık hava sergisi ile Yahudi nüfusuna yönelik ayrımcılığın, sınır dışı edilmelerden katledilmelere kadar kademeli olarak yoğunlaşmasının hikayesi anlatılıyor. Yeni Vatan Gazetesi olarak bu sergiyi ziyaret ettik. Resimler çektik. Konuya çok hakim olmamıza rağmen. Sarsıldık. Sarsılmamak elde değil.  Sergi  10 Aralık’a kadar Viyana’daki Heldenplatz’da izlenebilir.Daha sonra, özellikle eski sığınma ülkelerindeki Avusturya kültür forumlarında gezici bir sergi olarak turlar yapılacak.

 

Der Standard’dan Stefan Weiss’in “Viyana, Nazilerin Yahudilere zulmünde nasıl öncü oldu?” başlığı kaleme aldığı analiz aslında konuyu çok iyi anlatmış.

Stefan Weiss’in kaleme aldığı tarihi analizin ayrıntıları şu şekilde:

„Viyana Radikalleşme Modeli. Avusturya ve Shoah“ sergisi, Brezilya’da yakalanan ve İsrail’de ölüme mahkum edilen tek kişi olan Adolf Eichmann’ın Viyana’da Holokost için nasıl bir deney alanı bulduğunu gösteriyor.

Hitler Almanyası ile „Anschluss“tan ( Avusturya´nın Alman İmparatorluğu’nun bir Eyaleti yapılması) önce  Avusturya´da , Nasyonal Sosyalistler her tarafa  derinden sızmıştı ve Yahudi aleyhtarlığı ve düşmanlığı  bir şekilde „hazırlandı“.

Bu, yalnızca son zamanlardaki anti-Semitizm ( Yahudi düşmanlığı)  araştırmalarından elde edilen daha fazla bulguyla açıklığa kavuşturulmamıştır. Viyana’nın Heldenplatz’ında, Dünya Müzesi ile Dış Kale kapısı arasında yer alan yeni bir açık hava sergisi, ilk kez, Viyana’nın Yahudilere uyguladığı zulmün tüm Almanya için ne kadar güçlü bir model karakteri olduğunu gösteriyor.

„Radikalleşmenin Viyana Modeli. Avusturya ve Shoah“ sergisi Tarih Evi, Viyana Üniversitesi ve Bilimler Akademisi arasındaki iş birliğiyle ortaya çıktı.

Serginin sorumluluğunu ise tarihçiler Heidemarie Uhl, Michaela Raggam-Blesch ve Isolde Vogel üstlendi. Sekiz istasyona yayılan sergi panolarıyla 1938’de büyük beğeni toplayan „Anschluss“tan Yahudi nüfusa karşı ayrımcılığın sınır dışı edilmelerden katledilmelere kadar kademeli olarak yoğunlaşmasının hikayesi anlatılıyor.

Yahudi katliamında hocaların hocası  olan şehir:  Viyana

Nazi bürokrasisinden alınan dosyalardan alıntılar, hayatta kalma stratejileri, zulüm etkisi altındaki günlük Yahudi yaşamı ve hepsinden önemlisi, bireysel kaderler bulunur: Tam 80 yıl önce 1941’den itibaren doğudaki gettolara, imha kamplarına ve cinayet bölgelerine ilk sürgünlerle sonuçlanan hain zorunlu göç sistemi inceleniyor. Hepsinin ilk hocaların hocası  şehri olarak Viyana olması dikkat çekiyor. Hitler’in  Linz yakındalarında doğmuş bir  Avusturya asıllı olması ve Viyana’da mutsuz ve başarısız bir gençlik ve Linz ve Viyana şehirlerinin Belediye Başkanları’dan aldığı Yahudi düşmanlığı ziyniyeti onu  Viyana modeli konusunda kolay karar vermesine neden olsa gerek.

Deney alanı Avusturya

Küratör Heidemarie Uhl, Holokost’un ana organizatörü olarak 1961’de İsrail’de ölüme mahkum edilen  Nazi Eichmann’ın 1938’de Viyana’da mükemmel bir kariyer sıçrama tahtası bulduğunu açıklıyor. Burada, Yahudi nüfusunu sistematik olarak sürgün  hedefi olan yeni Nazi otoritesi “ Viyana Yahudi Göçü Merkez Ofisi“ni geliştirdi. Burası şu anda kısa ası AK olan Arbeiterkammer’in merkezi olan Prinz Eugen Caddesi’nde bulunan bina. Viyana modeli örnek alınarak , 1939’da Berlin ve Prag’da ve 1941’de Amsterdam’da bu tür merkez ofisler kuruldu.

Ancak bununla da kalmayıp, Avusturya’da, „Anschluss“tan hemen sonra, hatta Nazi rejiminin Yahudi karşıtı önlemleri resmi olarak yürürlüğe girmeden önce, beklenen itaat içinde pogromlar da (katliam) gerçekleşti. Uhl, „Almanya’daki Naziler, Viyana’da nelerin mümkün olduğuna şaşırdılar“ diyor. Reich Propaganda Bakanı Joseph Goebbels, Avusturya’da bir deney alanı buldu ve bundan esinlenerek, en yüksek yetkililer tarafından sahnelenen Nazi devleti genelindeki Haziran ve 10. Kasım.1938 pogromları  ( Yahudi Sinagog , ev ve iş yerlerine yağma ve katliamlar)için ilham aldı.

Viyanalı Gauleiter  ( Naziler´in Avusturya Sorumlu Valisi) Baldur von Schirach, Viyana’yı „Yahudilerden arınmış“  Alman imparatorluktaki ilk büyük şehir yapma planını sürdürdü.

Bu nedenle, Hitler’in açık emriyle, Doğu’ya ilk sistematik sürgünler ve organize toplu katliamlar Şubat 1941’de Viyana’dan gerçekleşti. 1938 ve 1941 yılları arasında 130.000 Avusturyalı Yahudi kaçabildi ya da kaçmak zorunda kaldı, bunların 17.000’i Fransa veya Hollanda gibi sığınma ülkelerinde Nazi rejimi tarafından yakalanıp öldürüldü. Mültecileri en çok kabul eden ülkeler Büyük Britanya (31.000), ABD (29.000), Filistin (15.000) ve Çin (6.000) oldu.

Freud kardeşlerin kaderi

Toplam 65.000 Avusturya Yahudisi öldü, sadece yaklaşık 8.000’i Viyana’da hayatta kalabildi. Bunlardan biri de bu Ocak ayında hayatını kaybeden sanatçı Arik Brauer. Yahudi olmayan bir anne onu sınır dışı edilmekten, zorla çalıştırmadan ve Yahudi yıldızını takmak da dahil olmak üzere baskıdan korudu, yine de Brauer dayanmak zorunda kaldı.

Serginin gösterdiği bir başka unutulmaz kader, Sigmund Freud’un kız kardeşlerinin kaderi. Psikanalizin kurucusu 1938’de Londra’ya göç etmeyi başarırken, büyük kız kardeşleri Marie, Adolfine, Pauline ve Rosa Viyana’da kaldı. Dört kız kardeş de 1942’de Theresienstadt ve Treblinka kamplarında öldü. New York’ta yalnızca Freud kardeşlerin en büyüğü olan Anna Bernays hayatta kaldı.

Uhl, „Özellikle yaşlı insanlar, hedef ülkeler için çıkış vizesi almakta sık sık sorun yaşıyordu“ diye açıklıyor. 1941’de Sovyetler Birliği’ne yapılan saldırıya paralel olarak Nazi rejiminin imhaya yöneldiği seyahat yasağına kadar kaçmayı başaranlar daha çok gençti.

Sergi  10 Aralık’a kadar Viyana’daki Heldenplatz’da izlenebilir. Daha sonra, özellikle eski sığınma ülkelerindeki Avusturya kültür forumlarında gezici bir sergi olarak turlar yapılacaktır.

© Yeni Vatan