“Zazaca lehçe değil, bir dildir!Hiç bir dilin kuyruğu değildir”

Türkiye’de anadilde eğitim tartışmaları yaşanırken Zaza dili hakkında ise bitmeyen bir tartışma haline gelen “Zazaca bir lehçe mi yoksa dil mi?” tartışmasına ilişkin Zaza Dili ve Kültürünü Koruma ve Yaşatma Derneği Başkanı Abdulkadir Büyüksayar ile MÜCADELE HABER Fatih Sürüç imzalı haber dikkat çekkti.

DİYARBAKIR. Anadilde eğitim hakkının Zazaca içinde bir hak olduğunu  Mücadele Haber’e söyleyen ZAZA-DER Başkanı Büyüksayar, Zazaca’nın Hint Avrupa dil ailesinin kuzey batı İran’ı(Aryan) dillerinden biri olduğunu ve Zazaların Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde üvey evlat muamelesi görmüş ve görmeye devam ettiğini söyleyerek ana dilde eğitim hakkında şöyle konuştu: „Türkiye Cumhuriyeti Devletimiz hükümetlerinin Zazalar için gerekli adımları atmaları hayati önem taşımaktadır. Bu halk ve dilleri bu toprakların rengidir. Bu renk neden yok olsun. Bu bir zenginliktir. Zazalar bu devlete tıpkı diğer vatandaşlar gibi vergi veriyorlar, askerlik yapıyorlar. Diğer halklar için nasıl ki TRT devlet televizyonu kanal açmışsa Zazalar için de TRT ZAZA açılmalı ve 24 saat Zazaca yayın yapmalıdır. Ve Zazaca seçmeli değil zorunlu ders olmalıdır. Anadilde eğitim hakkı verilmelidir.”

 

 

Zaza Dili ve Kültürünü Koruma ve Yaşatma Derneği Başkanı Abdulkadir Büyüksayar, MÜCADELE HABER’in  sorularını şöyle yanıtladı.

Derneği kısaca anlatır mısınız ve faaliyetleri nelerdir?

Büyüksayar:  Derneğimiz, 2014 yılında Diyarbakır’da resmi olarak kurulan ilk Zaza derneğidir. Derneğimizin faaliyetleri; yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan Zaza dilinin gelecek kuşaklara nakledilebilmesi için gerekli çalışmaları yapmak ve Zaza dilini ve kültürünü doğru bir şekilde anlatmak, tanıtmak ve Zaza dilinde yazılı eserler kazandırmak. Bu bağlamda Zazana Dergisi yayınımız şimdiye kadar 13. sayısı yayınlanmış Zazaca olarak yayın hayatını sürdürmektedir.

“BİR DİLİN ASİMİLE OLMASI AYNI ZAMANDA O HALKIN YOK OLMASI ANLAMINA GELİR”

 Zaza dili hakkında sorun ve talepler nelerdir?

Büyüksayar: Teknolojinin gelişmesi ile birlikte ve Zazaların özellikle şehirlere göç etmesi ile birlikte asimilasyon süreci Zazalar için maalesef hızlanmıştır. Bu nedenle şehirde yaşayan Zazalar dillerinden kültürlerinden tarihlerinden kopuk bir şekilde kaldılar. Bu durum Zazaların genelde Türkleşmesine bazı şehirlerde de hem Türkleşirken hem de Kürtleşmelerine sebep olmaktadır. Diyarbakır bu şehirlerden biridir. Bu sorunlar Zazalar için son derece önemli sorunlardır hayati önem taşımaktadır. Bir dilin asimile olması aynı zamanda o halkın yok olması anlamına gelir. Şüphesiz bu konuda devletin gerekli önlemler alması son derece önemlidir.

“ÇOKÇA KONUŞULAN DİLLERİN RESMİ DİL KABUL EDİLMESİ TÜRKİYE’YE ÇOK ŞEY KAZANDIRIR”

Zorunlu eğitim dili isteyenler icin Zazaca olmalıdır. Türkçe ile birlikte Zazaca, Kürtçe, Arapça, Lazca, Çerkezce gibi bu topraklarda çokça konuşulan dillerin resmi dil kabul edilmesi Türkiye Cumhuriyetine hiç bir şey kaybettirmez aksine çok şey kazandırır. Bunlar yapılırsa bu sorunların önüne büyük ölçüde geçilecektir diye düşünüyorum. Neticede bu ülke hepimizin sadece Türk’ün devleti değildir, aynı zamanda Zazaların da Kürtlerin de, Arapların da, Çerkezlerin de, Lazların da devletidir. Bizim bayrağımız Türkiye Cumhuriyeti’nın Al Yadızlı Bayrağıdır.  Seçmeli ders ile bu sorunlar çözülemez nasıl ki Türkçe seçmeli ders olamazsa Zazacada seçmeli ders olmamalıdır.

 Zazalar hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz?

Büyüksayar:  Zazalar; büyük ölçüde Türkiye’de yaşayan ve 12 ile 15 milyon civarında nüfusu olan Aryan(irani) halklarından biridir. Türkiye’de Zazaların yaşadığı yerler:

✓ Adıyaman İli; Gerger ilçesi,

✓ Aksaray İli; Ekecik, Yanyurt bölgesi köyleri,

✓ Ardahan ili; Göle İlçesi,

✓ Batman İli; merkez, Kozluk ve Sason İlçeleri

✓ Bingöl İli; Merkez, Adaklı, Genç, Karlıova, Kiğı, Solhan, Yayladere ve Yedisu ilçeleri,

✓ Bitlis ili; Mutki İlçesi, Tatvan ilçesinde,

✓ Diyarbakır ili; Merkez, Çermik, Çüngüş, Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Çınar, Kocaköy, Kulp ve Lice ilçeleri,

✓ Elazığ İli; Karakoçan, Maden, Arıcak, Palu, Kovancılar, Sivrice ve Alacakaya ilçeleri, Gezin beldesi

✓ Erzincan İli; Çayırlı, İliç, Kemah ve Tercan İlçeleri,

✓ Erzurum İli; Aşkale, Çat, Tekman, Karayazı ve Hınıs İlçeleri,

✓Gümüşhane ili; Kelkit, Şiran İlçeleri,

✓ Malatya ili; Pütürge ve Arguvan ilçeleri,

✓ Mardin ili; Derik ilçesi,

✓ Kars ili; Selim ilçesi,

✓ Kayseri ili; Sarız ilçesi,

✓ Konya ili; Ereğli ilçesi

✓ Muş İli; Varto ilçesi ve Malazgirt ile batı bölgesinde bazı köyler,

✓ Siirt İli; Baykan ilçesi, Veysel Karani ziyaret bölgesinde

✓ Sivas ili; Kangal, Zara, Ulaş, İmranlı ve Divriği İlçeleri,

✓ Şanlıurfa ili; Siverek ilçesi, Hilvan ve Viranşehir

✓ Tokat ili; Almus ilçesi,

✓ Tunceli ili; Merkez, Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazimiye, Ovacık, Pertek ve Pülümür İlçelerinde Zaza nüfus barındıran yerleşim yerleri bulunmaktadır. Ayrıca başta İstanbul, Ankara, İzmir olmak üzere büyük şehirlerde Zaza nüfusu azımsanmayacak derecede çoktur. Avrupa’da büyük bir Zaza Türkiye nufusu vardır.

“ZAZACA LEHÇE DEĞİL, BİR DİLDİR”

Zaza dil midir, yoksa lehçe mi?

Büyüksayar:  Zazaca; Hint Avrupa dil ailesinin kuzey batı İran’ı(Aryan) dillerinden biridir. Zaza diline en yakın diller, Hazar denizinin güneyindeki Daylem bölgesinde ve güney batısında ve İran’ın kuzeyinde konuşulan; Talış, Tat, Semnan, Mazenderan, Gilaki, Gorani dillerdir. Farsça, Tacikce dilleri ile Türkiye’de Zazaların birçok yerde içiçe yaşadıkları Kürtçe dilleri de Zaza diline Fransızca’nın, Almanca’nın ve İngilizce’nin birbirine akraba olduğu gibi akraba olan diğer İrani dillerdir. Bu dillerin hiç biri, bir diğerinin lehçesi, alt kolu veyahutta kuyruğu değildir.

“TRT ZAZA DERHÂL AÇILMALI, ANADİLDE EĞİTİM HAKKI VERİLMELİDİR”

 Son olarak eklemek istediğiniz?

Büyüksayar:  Son olarak şunu söylemek isterim; Zazalar, bu ülkenin, bu toprakların halen yaşayan en eski rengi, en eski halkı, en eski yerlileridirler. Tarihte Zazalar İslâmiyet öncesi ve sonrasında Türklerin Anadolu’ya yerleşmesinde ve özellikle Selçuklular döneminde adına hanlar yapılmış ve bu devletlerin yönetimlerinde söz sahibi olmuşlardır. Sasaniler’in dili Zazacadır.  Zazalar ve Zazaca Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde üvey evlat muamelesi görmüş ve görmeye devam etmektedirler. T.C. Devletimiz hükümetlerinin Zazalar için gerekli adımları atmaları hayati önem taşımaktadır. Bu halk ve dilleri bu toprakların rengidir. Bu renk neden yok olsun. Bu bir zenginliktir. Zazalar bu devlete tıpkı diğer vatandaşlar gibi vergi veriyorlar, askerlik yapıyorlar. Diğer halklar için nasıl ki TRT devlet televizyonu kanal açmışsa Zazalar için de TRT ZAZA derhâl açılmalı ve 24 saat Zazaca yayın yapmalıdır. Ve Zazaca seçmeli değil zorunlu ders olmalıdır. Anadilde eğitim hakkı verilmelidir.

Kaynaklar:

http://www.mucadelegazetesi.com.tr/

http://www.zazanadergisi.org/

Relevante Artikel

Back to top button
Cookie Consent mit Real Cookie Banner