Efes’te Avusturyalılar Türkler ile birlikte 1400 yıllık „alışveriş merkezi“ keşfetti

İzmir. Avusturya Bilimler Akademisi Avusturya Arkeoloji Enstitüsü Müdürü ve Efes Antik Kenti Kazı Heyeti Başkanı Sabine Ladstatter, 2022 kazılarında sansasyonel bir bulguya ulaştıklarını söyledi. Arkeologların Erken Bizans Dönemi’ne tarihlenen dükkanlar ile yerel bir mahalleyi ortaya çıkardığını ifade eden Ladstatter, ‚Bu, şu anda antik kentin kült yapılarından olan yamaç evlerin 50 yıl önce bulunmasından bu yana Efes’teki en önemli keşiftir.‘ dedi.

Buluntuların mükemmel şekilde korunduğunun altını çizen Ladstatter, şöyle konuştu:

“Bölge görünüşe göre milattan sonra 614-615 yılında aniden yok olmuş. Odalardaki tüm ev eşyalarının üzerini kalın ve yoğun bir yangın tabakası örtmüş. Böylece hepsi gelecek nesiller için korunmuş. Kronolojik olarak farklı zamanlara tarihlenseler bile bu buluntu, Pompei arkeolojik alanıyla karşılaştırılabilir.”

Yeni keşfedilen bölgenin Roma kentinin siyasi merkezi olan Yukarı Agora’nın hemen bitişiğindeki Domitian Meydanı’nda olduğunu vurgulayan Ladstatter, bundan sonraki çalışmalarda yıkımla ilgili detaylara ve kentin tarihi için çıkarılabilecek sonuçlara odaklanacaklarını kaydetti. Arkeoloji için sansasyonel bir keşif olduğunu bildiren Ladstatter, Efes’in tarihinin 120 yılı aşkın süredir araştırıldığını söyledi.

„İnanılmaz derecede zengin bir buluntu topluluğu ortaya çıktı“

Çalışmalarda şimdiye kadar 170 metrekarelik alanda birkaç dükkandan oluşan küçük ölçekli bir yapı ortaya çıkarıldığı açıklandı. Çok iyi korunmuş durumda olan bölgede, 1400 yıl öncesine dayanan alışveriş sahnelerinin hayal edilebildiği; örneğin eski insanların lambalar ve Hıristiyan hacı adanmışlık nesneleri satın alabildiği ve bir atölyede nesneleri tamir ettirebildiği söyleniyor. Amforalarda, yani yiyecekleri korumak için kullanılan kil kaplarda balık kemikleri ve meyve çekirdekleri bulunmuştur, ayrıca çok sayıda kil lamba, hacı ampulleri, çanak çömlek ve aletler ise tesisin nasıl işlediğini göstermektedir. Arkeologlar ürünlerin yanı sıra 2000’den fazla bakır sikke ve beş Bizans altın sikkesi ortaya çıkarmıştır.

Bulgular ani bir yangın tahribatına işaret ediyor  

Ancak kazıyı bu kadar benzersiz kılan yalnızca iyi durumda korunmuş olması değil, aynı zamanda dükkânların birdenbire yıkılmış olmasıdır. Birçok yerde yanmış toprak ortaya çıkmıştır. Araştırmacıları meşgul eden soru ise şudur: Tüccarlar neden yangından sonra değerli eşyaları ve hepsinden önemlisi binadan kazandıkları parayı almak için geri dönmediler?

Arkeolojik bulguların ani, dramatik ve önemli bir yangın tahribatını gösterdiğine değinen Ladstatter, yıkımın tam gününü belirlemenin mümkün olmayacağını ancak bulunan tohumların en azından yılını netleştireceğini aktardı. Ladstatter, depreme dair de şu ana kadar herhangi bir belirtiye rastlamadıklarını vurgulayarak, bölgede bir insan kalıntısına da ulaşamadıklarını dile getirdi.

Tahliye edildi ve yakıldı

Yıkım dönemi, çok sayıda sikke buluntu ile belirlenebilir. Sikkeler üzerinde yılları ve ilgili Bizans, Doğu Roma imparatorları tasvir edilmiştir. Sonuç olarak, iş bölgesi muhtemelen MS 614/615 civarında yanmıştır.

Araştırma sonuçlarına göre, o dönemde Efes ve çevresi, Pers Sasaniler tarafından giderek daha fazla saldırıya uğradı. Bizans İmparatorluğu’nu fethetmek istiyorlardı. Efes, özellikle başkent Konstantinopolis’in tedariki açısından önemli bir üs olarak kabul edildi. Bu nedenle, Sasaniler tarafından askeri bir saldırı sırasında dükkanların yıkıldığı varsayılabilir.

Antik metropol

Arkeolog ve Kazı Heyeti Başkanı Sabine Ladstätter şöyle diyor: “Efes’te 9 bin yıllık insanlık tarihini keşfedebilecek kadar şanslı bir konumdayız. Menzil, Yunan’dan Roma’ya ve Bizans’tan Selçuklu egemenliğine kadar uzanır.”

Yunan egemenliğinden sonra Efes, MÖ 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu’na dahil edildi. Sonuç olarak, şehir büyük bir refah dönemi yaşadı. Arkeolog Martin Steskal şöyle diyor: “Bir yandan insanlar Roma’nın beraberinde getirdiği teknolojik gelişmelere katıldı. Öte yandan, bir anda tüm Akdeniz’e uzanan bir ticaret ağına demir atıldı.“

Efes, Asya eyaletinin Roma başkenti oldu. Yoğun zamanlarda, çağdaşları tarafından „Metropolis Asiae“ olarak bilinen şehirde 250.000’e kadar insan yaşıyordu.

Antik mimari ve turizm

Bu altın çağı mimariye de yansıdı. En ünlü anıtlar arasında Celsus Kütüphanesi bulunmaktadır. Cephesi 1970’lerde yeniden inşa edildi. O zamandan bu yana birçok turist için bir cazibe merkezi haline geldi. Efes’i sosyal ağlarda hashtag üzerinden aratırsanız, kütüphane cephesi önünde sayısız özçekime rastlarsınız. Her yıl dünyanın dört bir yanından yaklaşık iki milyon insan Türkiye’deki antik harabe şehri ziyaret ediyor.

Efes’in büyük tiyatrosu da dünyaca ünlüdür. Örneğin, bir zamanlar 20.000’e yakın insan içinde oturup gladyatör dövüşlerini izleyebilirdi. Diğer bir ayırt edici özelliği ise, kentsel seçkinlerin yaşadığı bir konut binası olan yamaç evidir. Yamaçtaki ev, Roma yaşam kültürünün etkileyici bir kaynağı olarak kabul edilir. Odalarda bugüne kadar ev sahiplerinin ilgili çağdaş zevkini yansıtan çok sayıda duvar resmi bulunmaktadır.

Eserler Viyana’daki Efes Müzesi’nde sergileniyor

Efes’teki kazılar, Avusturya Bilimler Akademisi’ne bağlı Avusturya Arkeoloji Enstitüsü tarafından yönetiliyor. Araştırmanın tarihi 19. yüzyıla kadar gitmektedir.

Viyana Üniversitesi’nde ders veren Alman Arkeolog Otto Benndorf, 1895’te Efes’teki anıtları aramakla görevlendirildi. İmparatorluk ve Kraliyet monarşisi, Akdeniz bölgesini arkeolojik olarak keşfetmek için büyük Avrupa güçlerinin prestijli rekabetine girdi, ancak biraz geç kaldı. Kazıların ilk on yılına ait buluntular ve anıtlar Viyana’daki Efes Müzesi’nde sergileniyor. 1907’den beri tüm buluntuların kanunen Türkiye’de kalması gerekiyordu.

Bugüne kadar gerçekleştirilen kazılar, büyük ölçüde Avusturya’dan yönetilmekte ve finanse edilmektedir. Yurt içi ve yurt dışında özel sponsorlar da bulunmaktadır. Yerinde araştırma ekibi uluslararası ve disiplinler arasıdır. Bu yıl yedi farklı ülkeden 217 araştırmacı Efes’te çalışmıştır. (yenivatan.at)