Avusturya’nın emeklilik sistemi ne kadar „adil“?

VİYANA.  Emeklilerin temsilcileri için ring açık:   Önümüzdeki haftalarda, 2024 yılında emekli maaşlarının ne kadar artacağı konusunda pazarlık yapacaklar. Bugün Avusturya İstatistik Kurumu Temmuz ayı enflasyon oranına ilişkin yeni tahminini açıklayacak. Haziran ayında enflasyon yüzde 8’di ve AB ortalamasının çok üzerindeydi. Bu durumun emekli maaşı artışıyla nasıl bir ilişkisi olduğu, Avusturya’nın emeklilik sisteminde kimlerin kayırıldığı ve yaşlı vatandaşların temsilcilerinin neden değer kaybından korktuğu.

Kurier Gazetesi´nin verdiği  haber analizinde dikkat çeken noktaları sizler için toparladık:

Emekli maaşları önümüzdeki yıl ne kadar artacak?

Emekli maaşı artışlarının temeli, yasal olarak öngörülen bir ayarlama değeridir.

Bu nasıl hesaplanıyor?

Örneğin 2024 yılı için bu, Ağustos 2022’den Temmuz 2023’e kadar olan enflasyon oranı olacaktır. Burada güçlü bir artış ortaya çıkmaktadır. Bu dönem için enflasyon oranı yüzde 10’un biraz altında olmalıdır.

Liberal ekonomik düşünce kuruluşu Agenda Austria, 2024 yılında emekli maaşlarının „sadece“ bu yüzde onluk ayarlama değeri kadar artması halinde, yaklaşık altı milyar avroluk bir maliyet hesaplıyor. Ancak bunun burada kalması pek olası değil.

Emekli maaşları gerçekte ne kadar arttırılabilir?

SPÖ’de emekliler  ve yaşlıları temsil eden konseyin Başkanı Peter Kostelka (SPÖ) ve  ÖVP’den Ingrid Korosec (ÖVP) olan Yaşlılar Konseyi, emekli maaşlarına nasıl daha fazla para harcanabileceğine dair fikirler sundular. Örneğin Kostelka, yüksek enflasyon nedeniyle emekli maaşlarının Temmuz 2023 ayı gibi erken bir tarihte yüzde beş oranında arttırılmasını talep etti. Ancak gerçekçi olan, geçen yıl varılan anlaşmaya benzer bir anlaşmadır. Orta ve yüksek emekli maaşları yasal değer olan yüzde 5.8 oranında ayarlandı. Dengeleme ekiyle birlikte asgari emekli aylıkları yüzde 7.7 oranında artmıştır. Enflasyonu dengelemek amacıyla asgari emeklilere bir defaya mahsus ödemeler de yapılmıştır.

Düşük emekli maaşlarında daha güçlü bir artış emeklilik sistemini nasıl etkiler?

„Neos Lab“ tarafından yapılan bir araştırmaya göre, düşük emekli maaşları 2005 yılından bu yana enflasyona kıyasla yüzde 66’ya varan oranlarda artmıştır. Aynı zamanda, 2.700 Avro ve üzeri brüt emekli maaşları neredeyse yüzde 14 puan değer kaybetmiştir. Bu da sisteme daha az ödeme yapanların oransal olarak daha fazla yararlandığı anlamına geliyor.

Avusturya’nın emeklilik sistemi ne kadar pahalı?

Avusturya’da emeklilik maaşları kullandığın kadar öde sistemiyle finanse edilmektedir: Hali hazırda çalışan ve vergi ödeyenler mevcut emekli maaşlarını finanse etmektedir. Nüfus yaşlansa da hala 1970 yılındaki kadar erken emekli oluyor: erkekler yaklaşık 62 yaşında, kadınlar ise yaklaşık 60 yaşında.

Dolayısıyla giderek daha fazla insan emekli olurken, aynı zamanda düşük doğum oranları ve artan yarı zamanlı istihdam nedeniyle sisteme giderek daha az insan ödeme yapıyor. Bu nedenle emekli maaşlarını finanse etmek için devletin para enjekte etmesi gerekiyor. Bu durum emeklilik açığı olarak adlandırılmaktadır. Agenda Austria’ya göre bu açığın 2025 yılına kadar yılda 30 milyar avroya ulaşması bekleniyor.

 

Yaşlılar Konseyi neden emeklilik için bir „değer garantisi“ talep ediyor?

Örneğin, Aralık 2023’te emekli olursanız, emekli maaşınız enflasyona paralel olarak ve dolayısıyla yüzde on oranında artacaktır. Ancak 1 Ocak 2024 tarihinde emekli olanlar enflasyon tazminatı alamayacak. Bunun yerine, emekli aylığı yeniden değerleme rakamı olarak adlandırılan tutar kadar artacaktır. Açıklamak gerekirse: Prim ödediğimiz emeklilik hesapları enflasyonla değil, ücret gelişimiyle bağlantılıdır. Ücretler sadece enflasyonu değil aynı zamanda ekonomik büyümeyi de yansıtır. Ancak enflasyondan farklı olarak, yeniden değerleme bir önceki yıla değil, bir önceki yıla atıfta bulunur. 2024’te emekli olanlar 2022’deki ücret gelişiminden yararlanacaklardır – yaklaşık yüzde 3.5’lik bir artış. Ancak bu, mevcut enflasyon seviyesinin önemli ölçüde altındadır. 2025 yılında yeniden değerleme rakamı önemli ölçüde daha yüksek olacaktır. SPÖ ve ÖVP’deki temsilci  Yaşlılar Konseyi bunu adaletsiz bulmakta ve „değer garantisi“ olarak enflasyon oranında yeniden değerleme talep etmektedir.

Emeklilik hesaplarının her zaman enflasyona göre yeniden değerlenmesi daha adil olmaz mı?

Neos  Partisi Sosyal  İşler Sözcüsü Gerald Loacker değer kaybı tartışmaları bağlamında yaptığı açıklamada şu ifadeleri dikkat çekti :  „Uzun yıllar boyunca işleyen bir emeklilik sistemini tek bir takvim yılına göre değerlendiremezsiniz. Evet, 2023 ya da 2024 gibi istisnai yıllarda emekli olanlar nispeten kötü bir yıl geçirdiler. Ama sonuçta bu emekli maaşları da enflasyona karşı çok iyi korunuyor ve emeklilik soygunu ile hiçbir ilgisi yok. Üstelik hiç kimse emeklilik için mümkün olan en erken tarihi seçmeye zorlanmıyor.  1985’ten bu yana yaşanan gelişmeler bunu gösteriyor: 38 yılın 30’unda yeniden değerleme rakamı enflasyondan daha yüksek olmuştur.“

Bu şu anlama geliyor: Uzun vadede, emeklilik hesabı ücret gelişimine bağlıysa sigortalılar daha iyi kazanıyor.