Atatürk’ün ilk heykeli İstanbul´da değil Krippel imzası ile İzmir´de

Türkiye'de yapılan ilk Atatürk heykeli Viyana'lı heykeltıraş Heinrich Krippel tarafından yapılıp İzmir'de dikildiğini Cumhuriyet Gazetesi 10.Temmuz.1925'de yazmış olduğu görülüyor.

Heinrich Krippel’in eserinden kaç adet bronz döküm yapıldığı belli değildir.

Kocaeli’nin Hereke beldesinde, Cumhuriyet Anıtı’nın orta göbeğinde; Gazi’nin İzmir’de ki ilk heykeli olan ve  Krippel’in aynı eseri mevcuttu. Söz konusu eser İzmir’deki ile birebir aynıydı. Aynı kalıptan dökülmüş çok nadir bir eserdir. Ancak 1980’li yıllarda eser ortadan kaldırıldı. Gazi’nin ilk heykeli bir başka kopyasını; eski Anadolu şehir fotoğrafları karıştırırken; Karadeniz de bir il veya ilçede gördüğümü hatırlıyorum. Ancak neresiydi çıkaramadım. Krippel’in yaptığı heykelin bir kopyası da İzmit Kağıt Fabrikası’nda bulunuyordu.

Atamızın ilk heykeli olan Krippel imzalı; üç kayıp nadir heykel şu anda nerededir? Söz konusu eserlere sahip olan koleksiyoncu var mıdır? Eğer varsa; bu kayıp eserlere hangi yoldan ve ne nasıl sahip olmuştur?

Atatürk’ün heykeli ilk kez ne zaman yapıldı? Bu soruya epey yanıt aradım. Bulabildiğim en eski tarihlisi; Sivas Kongresi sırasında yapıldığıdır. Mustafa Kemal Paşa’nın büstü Kongreye gelen bir zat tarafından yaptırılmış ve kendisine hediye olarak verilmiştir.

Cumhuriyet gazetesinde 10 Temmuz 1925’de yayımlanan:

“Gazi Paşa’nın heykeli, Heykeltıraş ilk heykelini bitirdi. Diğerlerini de ikmal etmek üzere.”

“Gazi Paşa’nın muhtelif vaziyette heykellerini yapmakta olan heykeltıraş”

“Krippel ile itimam ettiği heykel.”

Başlıklı Arap harfli Türkçe haber:

“Gazi Paşa’nın heykellerini yapmak üzere Ankara’ya gitmiş ve bizzat Reisicumhur Hazretleri’ni model ittihaz ederek çalışmakta olan Heinrich Krippel Gazi Paşa’nın ilk heykelini tamamlamıştır. Bu heykel resimde görüldüğü üzere bir büsttür.” (sanatçının ön adı habere yanlışlıkla Friedrich olarak yazılmış.) (Cumhuriyet gazetesi, 10 Temmuz 1925, sayfa. 1.)

Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan: “İlk heykelin remzi İzmir’e mi aittir?“ Başlıklı Arap harfli Türkçe haber:

“İzmir’den aldığımız bir mektup ve resimler: İzmir mıntıka Ziraat Mektebi’nin bahçesinde üç buçuk ay evvel Gazi Paşa’nın ilk heykeli remz edilmiştir. İstanbul Şehremaneti Gazi Paşa Hazretleri’nin heykellerini ilk olarak remz etmek için azami faaliyette bulunmuş ve hatta Konya’dan evvel remze muvaffak olmuştu. Fakat bize bildirildiğine göre bu heykel ilk değildir. İzmir’de bundan üç buçuk ay evvel Gazi’nin heykeli remz edilmiştir. İzmir mıntıka Ziraat Mektebi Müdürü Abidin Bey bu hususta bize yazdığı mektupta şu izahatı vermektedir:

Gazi’nin ilk heykelini dikmek şerefi İstanbul’a nasip olduğu bildiriliyor. Halbuki Gazi Paşa Hazretleri’nin ilk heykeli bundan üç ay evvel İzmir’de, mektebimizin bahçesinde remz edilmiştir. Gazi Paşa Hazretleri’nin İzmir’i teşrifinden mektebimiz bahçesinde şereflerine verilen “Garden Parti” de resmi küşadı icra olunmuş ve o gece sabaha kadar heykel elektrikler ve renkli projektörlerle tenvir edilerek bütün katılanlar tarafından müteaddit defalar hararetle alkışlanmıştır. Bu merasimde bizzat Gazi Paşa Hazretleri de bulunmuşlar ve pek memnun ve mütehassıs olmuşlardır.

Onun için büyük Gazinin ilk heykelini dikmek şerefi; İzmir’imize ait olduğunu bütün Türkiye’nin bilmesi ve İzmir’imizin de bununla iftihar etmesi için size heykelin fotoğraflarını takdim ediyorum.

Gerçekte bu [heykel] Sarayburnu’ndaki gibi muazzam değildir. Yüksekliği beş metre irtifaındadır. Yarım heykel olup yüz kilo sıkletindedir. Krippel tarafından imal edilmiştir. “
(Cumhuriyet gazetesi, 6 Eylül 1926, sayfa. 1.)

Atilla Oral

Heinrich Krippel (d. 27 Eylül 1883 – ö. 5 Nisan 1945),

Türkiye’de gerçekleştirdiği anıt heykeller ile tanınan Avusturyalı heykeltıraş, ressam, bakır oymacısı ve illüstratör.

27 Eylül 1883’de Viyana’da dünyaya geldi. Sanat eğitimini Viyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde Profesör Hemler atölyesinde tamamladı. Daha çok portre, büst ve mezar taşları üzerinde çalıştı ve tanındı. I. Dünya Savaşı’na topçu subayı olarak katıldı. 1925 yılında Atatürk anıtları yaptırılmak amacı ile Türk Hükümeti’nin davetlisi olarak Türkiye’ye geldi. 1938’e kadar on üç yıl Türkiye’de kalarak Atatürk heykelleri gerçekleştirdi.

Atatürk sanatçıyı köşkte misafir ederek hazırlayacağı tüm heykeller için kendisine poz vermiştir. Krippel bu heykel ve anıtların ön çalışmaları ve taslaklarını Türkiye’de hazırladı. Bu taslaklardan tasarlanarak hazırlanan heykel kalıpları sanatçının Viyana’daki atölyesinde üretildi ve Viyana Birleşik Maden işletmelerinde bronza döküldü. Bu heykeller daha sonra parçalar halinde Türkiye’ye getirildi ve yerlerinde monte edildi.

Sanatçı Viyana’ya dönmeden Ulus’ta Martin Elsaesser tarafından projelendirilerek inşa edilen Sümerbank binasında taştan bir Atatürk heykeli gerçekleştirdi ve 1938 yılında yeniden Türkiye’ye gelebilmek umudu ile Viyana’ya döndü. Krippel II. Dünya Savaşı’nın başlaması nedeni ile bir daha Türkiye’ye dönemedi ve 5 Nisan 1945’te Viyana’da bir mide ameliyatı sonrası hayatı sona erdi. Kaynak: Wikipedia.  (Atilla Oral) 

Kaynaklar

https://mustafakemalim.com/

 Heinrich Krippel hakkında:
https://www.1133.at/document/view/id/883

 Krippel’in az bilinen bir heykeli üzerine. Egeden 8. Sayı – page 10-11
http://www.egebook.ege.edu.tr/…/assets/basic-html/page6.html

Relevante Artikel

Back to top button
Cookie Consent mit Real Cookie Banner