VİYANA. Viyana’nın 2. bölgesi Leopoldstadt’ta yer alan Obere Augartenstraße 12–14 adresindeki belediye binası, 1930’lu yılların başında inşa edilmişti. Artık bu yapı, sosyal demokrat siyasetçi Max Berdiczower’in adını taşıyor. Berdiczower, 1918’den itibaren 16 yıl boyunca Leopoldstadt bölge başkanlığı görevini yürüttü. Viyana Belediye Meclisi Konut Komisyonu Başkanı Waltraud Karner-Kremser, “Max Berdiczower, Leopoldstadt’ın şekillenmesinde etkili bir kişilikti ve sosyal adalet için kararlı bir mücadele verdi. Bu belediye binasına onun adını vererek, siyasi ve insani katkılarına duyduğumuz minnettarlığı kalıcı bir şekilde ifade ediyoruz,” açıklamasında bulundu.
Max Berdiczower kimdir?
Leopoldstadt’ın Sosyal Demokrat Belediye Başkanı
Hayatı ve Görevi
Max Berdiczower, 23 Ağustos 1883’te Brody’de (bugünkü Ukrayna) doğdu. 1918 yılında Viyana’nın 2. bölgesi Leopoldstadt’ta belediye başkanı (Bezirksvorsteher) olarak göreve başladı. 1919’da seçimle onaylandı ve 1934’e kadar bu görevi sürdürdü. Görev süresince sosyal konut projeleri, çocuk hastanesi yönetimi ve işçi sınıfının yaşam koşullarını iyileştirme alanlarında aktif rol aldı.
Sosyal Projeler ve Katkılar
Berdiczower döneminde Wachauer Hof gibi belediye yapıları inşa edildi. 1931’de Prater Stadyumu (bugünkü Ernst Happel) açıldı. Aynı zamanda Arbeiter-Zeitung gazetesinde redaksiyon sekreteri olarak çalıştı ve Leopoldstadt Çocuk Hastanesi’nin yönetim kurulunda yer aldı.
Antisemitizm ve Siyasi Baskı
Göreve başladığı ilk günden itibaren özellikle muhafazakâr basın tarafından antisemitik saldırılara maruz kaldı. 1934 Şubat çatışmaları sırasında geçici olarak tutuklandı ve görevinden alındı.
Ölümü ve Anı Yaşatma
10 Aralık 1938’de hayatını kaybetti. 9 gün sonra Simmering krematoryumunda yakıldı. Ölüm nedeni kamuya açık belgelerde belirtilmemiştir. 2025 yılında, Leopoldstadt’taki Obere Augartenstraße 12–14 adresindeki belediye binasına Max-Berdiczower-Hof adı verildi. Bu isimlendirme, onun sosyal demokrasiye bağlılığını ve kamu hizmetine katkılarını onurlandırmak amacıyla gerçekleştirildi.
Max Berdiczower Yahudi asıllıydı. Bu kimliği, özellikle 1930’lu yıllarda Avusturya’da yükselen antisemitik atmosferde siyasi saldırıların hedefi olmasına neden oldu. Göreve başladığı 1918 yılından itibaren muhafazakâr basın tarafından sistematik biçimde antisemitik kampanyalarla yıpratıldı.
1934 Şubat çatışmaları sırasında tutuklanması, doğrudan etnik kimliğinden değil, sosyal demokrat kimliği ve dönemin otoriterleşen rejimiyle olan siyasi karşıtlığından kaynaklanıyordu. Ancak Yahudi kimliği, bu baskıların dozunu ve biçimini belirleyen önemli bir faktördü.
Bu durum, Avusturya’daki Yahudi sosyal demokratların maruz kaldığı çok katmanlı dışlanmanın tarihsel bir örneğidir.
Avusturya’da 1930–1945 Döneminde Görevden Alınan ve Sürgüne Gönderilen Bazı Yahudi Asıllı Kamu Figürleri
Sosyal Demokrat Siyasetçiler ve Bürokratlar
Otto Bauer (1881–1938), Avusturya Sosyal Demokrat Partisi’nin teorisyeni ve 1918–1919 arasında Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. 1934 Şubat çatışmaları sonrası Avusturya’dan sürgün edildi, Paris’te öldü.
Robert Danneberg (1882–1942), Viyana Belediye Meclisi üyesi ve eğitim politikaları uzmanıydı. 1934 sonrası tutuklandı, Nazi döneminde Auschwitz’e sürüldü ve öldürüldü.
Julius Tandler (1869–1936), Viyana Belediye Sağlık Dairesi Başkanıydı. Nazi etkisiyle görevden uzaklaştırıldı, Sovyetler’e göç etti ve Moskova’da öldü.
Bruno Kreisky (1911–1990), 1935’te siyasi faaliyetleri nedeniyle tutuklandı, Nazi döneminde İsveç’e sürgüne gitti. Savaştan sonra ülkeye dönerek 1970–1983 arasında Avusturya Başbakanı oldu.
Friedrich Adler (1879–1960), SDAP sekreteri ve filozof olarak görev yaptı. 1916’da Başbakan Stürgkh’i öldürerek tutuklandı, Nazi döneminde İsviçre’ye sürgüne gitti.
Entelektüeller, Bilim İnsanları ve Sanatçılar
Bruno Bettelheim (1903–1990), psikolog ve akademisyen olarak Dachau ve Buchenwald kamplarında tutuldu, serbest bırakıldıktan sonra ABD’ye sürgüne gitti.
Stefan Zweig (1881–1942), yazar ve entelektüeldi. 1934 sonrası Avusturya’dan ayrıldı, Nazi baskısı nedeniyle Londra ve Brezilya’da sürgün hayatı yaşadı, Brezilya’da intihar etti.
Egon Friedell (1878–1938), kültür tarihçisi ve yazar olarak Gestapo’nun evine gelmesi üzerine intihar etti.
Ludwig Wittgenstein (1889–1951), filozof olup Yahudi kökenli bir aileden geliyordu. Nazi döneminde ailesi baskı altına alındı, kendisi İngiltere’de akademik çalışmalarını sürdürdü.
Karl Farkas (1893–1971), tiyatrocu ve kabare sanatçısıydı. 1938’de Avusturya’dan ayrılarak ABD’ye sürgüne gitti, savaş sonrası Viyana’ya döndü.
Max Reinhardt (1873–1943), tiyatro yönetmeniydi. 1933 sonrası Almanya’dan ayrıldı, 1938’de Avusturya’dan sürüldü, ABD’ye yerleşti.
Alma Rosé (1906–1944), kemancıydı. 1943’te Auschwitz’e gönderildi ve 1944’te kampta öldü.
Bilim ve Eğitim Alanında Baskıya Uğrayanlar
Richard Auerbach (1889–1945), öğretmen ve eğitim reformcusuydu. 1938 sonrası görevden alındı, Theresienstadt kampında öldü.
Aron Menczer (1917–1943), Yahudi gençlik sosyal hizmetleri alanında çalıştı. 1942’de Theresienstadt’a gönderildi, ardından Auschwitz’de öldürüldü.
Emil Utitz (1883–1956), felsefeci ve estetik uzmanıydı. Prag Üniversitesi’nde görev yaptıktan sonra Theresienstadt’a sürüldü.
Viktor Frankl (1905–1997), nörolog ve psikiyatristti. 1942’de Theresienstadt’a, ardından Auschwitz’e gönderildi, hayatta kaldı ve savaş sonrası logoterapi kuramını geliştirdi.
Erwin Chargaff (1905–2002), biyokimyagerdi. Nazi döneminde ABD’ye sürgüne gitti ve DNA üzerine öncü çalışmalar yaptı.
Lise Meitner (1878–1968), fizikçiydi. 1938’de Avusturya’dan ayrıldı, İsveç’e sürgüne gitti ve nükleer fizikte çığır açan çalışmalara imza attı.
(yenivatan.at)
