1923’ten bugüne Cumhuriyet coşkusu: Türkiye Cumhuriyeti 102 yaşında
Cumhuriyet’in ilanının üzerinden 102 yıl geçti. Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim 1923’te Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde tarih sahnesine çıktı. Her yıl coşkuyla kutlanan bu anlamlı gün, sadece bir yönetim değişikliği değil, bir milletin yeniden doğuşunun simgesi olarak kabul ediliyor.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, en zor zamanlarda milleti ve vatanı kurtardı; Cumhuriyeti kurdu. Bizim görevimiz, bu Cumhuriyeti özgürlükçü ve çoğulcu bir demokrasiyle taçlandırmaktır. Cumhuriyet, 21. yüzyılda özgürlükçü ve çoğulcu bir demokrasiyle taçlandırılmadıkça—özellikle tüm devlet alanlarında adalet, kuvvetler ayrılığına ve devlet nizamında her türlü yolsuzlukla kararlı mücadeleye dayanan bir hukuk düzeni üzerine inşa edilmedikçe—eksik ve içten içe yaralı kalır. Bu eksiklik, ancak söz konusu düzen gerçekleştiğinde giderilebilir.
Yeni Vatan Gazetesi-Neue Heimat Zeitung, 29.10.2025
VİYANA, 29.10.2025-Osmanlı İmparatorluğu, yüzyıllar boyunca mutlak monarşiyle yönetildi. 1876’da ilan edilen Kanun-i Esasi ile meşruti monarşi dönemine geçilse de, I. Dünya Savaşı’nın ardından imparatorluk ağır yenilgiye uğradı.
Bu yenilgi, Türk milletinin kaderini değiştiren bir direnişin fitilini ateşledi. Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde başlatılan Millî Mücadele, Anadolu’da işgale karşı verilen büyük bir özgürlük savaşına dönüştü.
23 Nisan 1920’de Ankara’da toplanan Büyük Millet Meclisi, ulusal egemenliğin temellerini attı. 20 Ocak 1921’de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu ilan etti.
SALTANATIN KALDIRILMASI VE YENİ DÖNEMİN KAPISI
1 Kasım 1922’de alınan tarihi kararla saltanat resmen kaldırıldı. Böylece, Osmanlı’nın monarşik yönetim biçimi sona erdi ve Türkiye yeni bir döneme adım attı. Ülke artık Meclis hükümeti tarafından yönetiliyordu.
Mustafa Kemal Paşa bu süreçte yönetim şeklinin zamanla “Cumhuriyet” olacağını açık yüreklilikle dile getirdi.
CUMHURİYETİN İLK KEZ DİLE GETİRİLMESİ
Cumhuriyet fikrinin ilk kez telaffuz edilmesi, 20 Temmuz 1919’da Erzurum’da gerçekleşti. Erzurum Kongresi’nde Vali Mahzar Müfit Kansu’nun “Hükûmet şekli ne olacak?” sorusuna Atatürk, “Zamanı gelince şekli hükümet Cumhuriyet olacaktır.” yanıtını verdi.
Bu söz, Türk tarihine bir dönüm noktası olarak geçti.
29 EKİM 1923: TARİHİN DÖNÜM NOKTASI
27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası sonrası yeni hükûmetin kurulamaması, devlet yönetiminde bir boşluk yarattı. Mustafa Kemal Paşa ve İsmet İnönü, çözümü “Cumhuriyet”te buldu.
Hazırladıkları yasa tasarısı 29 Ekim 1923’te Meclis’e sunuldu ve aynı gün kabul edilerek Türkiye Cumhuriyeti resmen ilan edildi.
Ankara sokakları “Yaşasın Cumhuriyet” nidalarıyla yankılandı, 101 pare top atışıyla yeni devletin doğuşu kutlandı.
ATATÜRK’ÜN EN BÜYÜK DEVRİMİ
Cumhuriyet’in ilanı, yalnızca bir yönetim değişikliği değil, bir medeniyet dönüşümünün de başlangıcıydı. Atatürk, önce ülkenin toplumsal koşullarını hazırladı, ardından siyasi ve sosyal devrimleri hayata geçirdi.
Eğitimden hukuk sistemine, kadın haklarından sanata kadar her alanda modernleşme adımları hız kazandı.
BAYRAMA GİDEN YOL: RESMİ KUTLAMA KARARLARI
İlk Cumhuriyet kutlamaları halkın kendi isteğiyle 29 ve 30 Ekim 1923’te yapıldı. Resmî olarak bayram ilan edilmesi ise 1924’te gündeme geldi.
26 Ekim 1924 tarihli kararnameyle 29 Ekim’in özel bir programla kutlanmasına karar verildi.
29 Ekim 1925’te çıkarılan “Cumhuriyetin İlanına Müsadif 29 Teşrinievvel Gününün Millî Bayram Addi Hakkında Kanun” ile Cumhuriyet Bayramı resmiyet kazandı.
Böylece 29 Ekim, Türk milletinin en büyük bayramı olarak tarihe geçti.
CUMHURİYETİN MİRASINA BAKIŞ
Bugün Cumhuriyet 102 yaşında. Atatürk’ün “En büyük eserim” dediği bu miras, sadece geçmişin bir hatırası değil, geleceğin en güçlü teminatıdır.
Cumhuriyet, bir milletin kaderini kendi ellerine almasının, özgür irade ve eşit yurttaşlık anlayışının sembolü olarak yaşamaya devam ediyor.
CUMHURİYETİN KURULUŞUNUN KRONOLOJİK SIRASI
1876 – KANUN-İ ESASİ VE MEŞRUTİYET DÖNEMİ
Osmanlı İmparatorluğu, 1876’da Kanun-i Esasi’nin ilanı ile meşruti monarşi dönemine geçti. Ancak padişahın yetkileri büyük ölçüde devam etti.
1908 – II. MEŞRUTİYETİN İLANI
1908’de II. Meşrutiyet ilan edilerek Meclis-i Mebusan yeniden açıldı. Bu dönem, fikir akımlarının güçlendiği, yeni yönetim anlayışlarının tartışıldığı yıllar oldu.
1918 – I. DÜNYA SAVAŞI SONRASI YENİLGİ VE İŞGAL
Osmanlı, I. Dünya Savaşı’nda yenilince 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi’ni imzaladı. Ardından Anadolu’nun birçok bölgesi işgale uğradı. Bu durum, Türk halkının bağımsızlık mücadelesini başlatmasına neden oldu.
19 MAYIS 1919 – ATATÜRK’ÜN SAMSUN’A ÇIKIŞI
Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Millî Mücadele’yi başlattı. Bu tarih, kurtuluşun ilk adımı olarak kabul edilir.
23 TEMMUZ 1919 – ERZURUM KONGRESİ
Erzurum’da yapılan kongrede, ulusal egemenlik fikri açıkça dile getirildi.
Atatürk ilk kez burada “Cumhuriyet” kavramını yakın çevresine telaffuz etti.
4 EYLÜL 1919 – SİVAS KONGRESİ
Ulusal mücadelenin esasları belirlendi, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetikuruldu. Böylece ulusal irade tek çatı altında birleşti.
23 NİSAN 1920 – BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN AÇILIŞI
TBMM Ankara’da açıldı. Ulusal egemenlik resmen başladı.
Tüm yetkiler millete geçti, yeni bir devletin temelleri atıldı.
20 OCAK 1921 – TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU
İlk anayasa kabul edildi.
Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu anayasayla ilan edildi.
Bu gelişme, Cumhuriyet’in hukuki temelini oluşturdu.
30 AĞUSTOS 1922 – BÜYÜK ZAFER
Büyük Taarruz’un ardından Yunan işgali son buldu. Milli Mücadele zaferle tamamlandı.
Artık siyasi bağımsızlığın ilanı için zemin hazırlanmıştı.
1 KASIM 1922 – SALTANATIN KALDIRILMASI
TBMM, saltanatı resmen kaldırdı. Böylece Osmanlı yönetimi sona erdi.
Yeni yönetim biçiminin Cumhuriyet olacağı sinyalleri güçlendi.
27 EKİM 1923 – HÜKÜMETİN İSTİFASI
İcra Vekilleri Heyeti istifa etti. Yeni kabine kurulamaması üzerine Atatürk ve İsmet İnönü, çözüm olarak “Cumhuriyet yönetimi”ni önerdi.
29 EKİM 1923 – CUMHURİYETİN İLANI
Hazırlanan yasa tasarısı TBMM’de kabul edildi.
Türkiye Cumhuriyeti resmen kuruldu.
Atatürk, oy birliğiyle Cumhurbaşkanı seçildi.
Ankara sokakları “Yaşasın Cumhuriyet” sesleriyle doldu, 101 pare top atışıyla tüm yurda duyuruldu.
26 EKİM 1924 – CUMHURİYET BAYRAMI KARARI
Cumhuriyet’in ilanının yıldönümünde kutlamalar yapılmasına karar verildi.
Bu kutlamalar halkın katılımıyla büyük bir coşkuya dönüştü.
19 NİSAN 1925 – 29 EKİM’İN RESMİ BAYRAM OLUŞU
“Cumhuriyetin İlanına Müsadif 29 Teşrinievvel Gününün Millî Bayram Addi Hakkında Kanun” TBMM’de kabul edildi.
29 Ekim, resmî millî bayram olarak ilan edildi.
CUMHURİYET, BİR MİLLETİN TOPYEKÜN DEĞİŞTİRDİ
29 Ekim 1923, Türk milletinin özgür iradesiyle kendi kaderini tayin ettiği gündür.
Atatürk’ün “En büyük eserim Cumhuriyet’tir” sözü, bu tarihi dönüm noktasının özünü anlatır. Bugün Türkiye Cumhuriyeti, 102 yıllık tarihiyle çağdaş dünyanın onurlu bir üyesi olarak yoluna devam ediyor. ( Ajanslar, Dergipark, Ekotv, yenivatan.at, 29.10.2025
Kaynaklar
