İspanya ve Portekiz’de hayat karanlığa neden boğuldu?

MADRID: İspanya’daki elektrik kesintisi büyük ölçüde giderilmiş olsa da, demiryolu ulaşımında hala büyük aksaklıklar ve yolcuların beklemesi söz konusu.

İspanya ve Portekiz’de, büyük elektrik kesintisinin ardından durum normale dönüyor. Pazartesi günü milyonlarca insan saatlerce elektriksiz, soğutmasız ve elektrikli ısıtmasız kaldı, Salı sabahı ise elektriğin neredeyse %100’ü yeniden sağlandı. Bu elektrik kesintisi nasıl meydana geldi? Böyle bir şey Avusturya’da da olabilir mi?

Video: İspanya ve Portekiz’de elektrik kesintisinin ardından elektrik şebekeleri yeniden stabilize oldu.

Soru: İspanya ve Portekiz’de neden elektrik kesintisi yaşandı?

Cevap: Bu konuda araştırmalar devam ediyor. Portekiz şebeke operatörü Redes Energéticas Nacionais (REN), kesintinin nedeni olarak İspanya’daki aşırı sıcaklık dalgalanmalarının yüksek gerilim hatlarında “olağandışı titreşimlere” yol açtığını belirtti. Bu “indüklenmiş atmosferik değişim” şebeke sistemleri arasında senkronizasyon sorunlarına yol açtı. Güneş fırtınaları da hatlarda indüklenmiş akımlar nedeniyle elektrik kesintilerine neden olabilir . Ancak tüm bunlar şu anda sadece spekülasyon. Dortmund Teknik Üniversitesi’nden enerji sistemi uzmanı Christian Rehtanz, “Temel olarak, birkaç olağan dışı olay veya teknik hata bir araya gelmelidir” diyor.

Soru: Kesintinin nedeninin belirlenmesi ne kadar sürebilir?

Cevap: Avusturya’nın yüksek gerilim şebekesinden sorumlu Austrian Power Grid (APG) tarafından yapılan açıklamaya göre, bu birkaç gün, hatta birkaç hafta sürebilir. Uçak kazalarında olduğu gibi, İber Yarımadası’nda da kesintinin nedenini belirlemek için bir nevi kara kutu aranıyor. APG başkanı Gerhard Christiner’e göre, geniş çaplı elektrik kesintisi Avusturya’da da hissedildi ve Ö1Morgenjournal‚da “büyük bir elektrik santrali arızası gibi” olarak nitelendirildi. İspanya’daki elektrik kesintisi, Avrupa’nın geri kalanında bulunan düzenleme rezervleri sayesinde telafi edilebildi.

Soru: Koruma mekanizmaları yok muydu?

Cevap: “İspanya’nın elektrik şebekesi, tam da bu tür arızaları önlemek için çok sayıda güvenlik mekanizmasına sahiptir” diyor León Üniversitesi Elektrik Mühendisliği öğretim üyesi Álvaro De La Puente Gil. Ancak, şu anda meydana gelen gibi bir olayın gerçekleşme olasılığı son derece düşük olarak değerlendiriliyordu. Uzman, “Elektrik kesintisinin hızı ve boyutu, olağan müdahale kapasitesini aştı” diye açıklıyor. Raporlara göre, şebeke gücünün yaklaşık yüzde 60’ı sadece beş saniye içinde kesintiye uğradığı için sistem tamamen dengesiz hale geldi. “Avrupa’daki elektrik şebekesi, bu kadar büyük bir üretim gücünün kesintiye uğramasına hazırlıklı değil” diyor Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü’nden Veit Hagenmeyer. “Şebeke, büyük bir santralin veya birkaç küçük santralin kesintisini kaldırabilir, ancak bu miktarı kaldıramaz.” Sonuç olarak, sadece enerji santrallerini, rüzgar ve güneş enerjisi tesislerini ve tüketicileri kapatmakla kalmayıp, elektrik hatlarını ve trafo merkezlerini de hasardan korumak için otomatik kapatma cihazları devreye giriyor. “Bu, şebekeye yayılan ve geniş çaplı bir elektrik kesintisine yol açan gerçek bir kesinti kaskadına neden oluyor.” Bu kaskad, tetikleyicinin hala belirsiz olmasının nedeni de bu.

Soru: İber Yarımadası bu tür kesintilere özellikle mi yatkındır?

Cevap: Coğrafya bazı sorunları beraberinde getiriyor. Yarımadadaki şebeke şimdiye kadar nispeten sağlam olsa da, Pireneler uluslararası bağlantıyı engelleyen doğal bir bariyer oluşturuyor. Ayrıca, güneş ve rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının payı hızla artmıştır. Bu kaynaklar değişken ve hava koşullarına bağlıdır ve dalgalanmalara neden olur. Bunlara karşı, bataryalar veya hidrolik pompa sistemleri şeklinde daha fazla depolama kapasitesi gereklidir.

Soru: İyileştirme için ne yapılıyor?

Cevap: Diğerlerinin yanı sıra, İspanya ve Fransa arasında Biscay Körfezi’nde yeni bir deniz altı bağlantısı üzerinde çalışılıyor ve bu bağlantının 2027 sonunda tamamlanması planlanıyor. Ayrıca, enerji depolama sistemleri kullanılması ve mikro şebekeler geliştirilmesi gerekiyor: Bu sistemler, ana şebekede bir kesinti olması durumunda kendilerini ana şebekeden izole edebilir ve merkezi olmayan elektrik üretimi (örneğin fotovoltaik) yoluyla kendi ihtiyaçlarını karşılayabilir.

Soru: Geçmişte benzer vakalar oldu mu?

Cevap: Rehtanz, 2021’de Hırvatistan’da bir şebeke arızası meydana geldiğini söylüyor. “Sonuç olarak, Avrupa şebeke sistemi, güç fazlası olan güneydoğu bölgesi ile güç eksikliği olan batı bölgesi, Almanya dahil, olmak üzere ikiye bölündü. Ancak hızlı manuel müdahalelerle geniş çaplı bir kesinti önlenebildi.”

Soru: Avusturya’da yetkili bakanlıklar ve federal ordu, elektrik kesintisi riskini ne kadar yüksek değerlendiriyor?

Cevap: Nisan 2024’te, o dönem bakan olan Leonore Gewessler (Yeşiller) başkanlığındaki Enerji Bakanlığı, “geniş çaplı elektrik kesintisi riskinin son derece düşük” olduğunu açıkladı. Ancak, olasılığı ne kadar düşük olursa olsun, kriz durumlarına hazırlıklı olmak “her zaman iyi ve mantıklı”dır. Yeni Enerji Bakanı Wolfgang Hattmannsdorfer’den (ÖVP) bir açıklama istendi. Federal Ordu daha temkinli. Bir sözcü, Savunma Bakanlığı’nın elektrik kesintisi veya elektrik sıkıntısı riskine ilişkin değerlendirmesinin “hala geçerli” olduğunu söyledi. 2020 güvenlik politikası yıllık tahmininde, bir elektrik kesintisinin “risk ölçeğinde olasılık dahilinde” olduğu ve “altyapı, ekonomi, kamu hayatı ve halkın kendisi için en ağır hasara yol açabileceği” belirtiliyor.

Soru: Avusturya’da hangi hazırlıklar yapıldı?

Cevap: İçişleri Bakanlığı, Devlet Kriz ve Afet Yönetimi kapsamında bakanlıklar, eyaletler ve acil durum kuruluşlarıyla birlikte ülke çapında bir elektrik kesintisi önleme ve stratejisi üzerinde çalıştığını ve paralel olarak bakanlık içinde de hazırlıklar yaptığını belirtti. İletişim, yakıt, gıda ve sağlık hizmetleri gibi kritik alanlarda alınacak önlemlerin planlaması, bakanlıklar ve eyaletler tarafından sürdürülüyor. 2025 yılının başında, Sayıştay, Avusturya’da “karartma” teriminin tutarsız bir şekilde kullanıldığını ve ülke çapında bir iletişim tatbikatı yapılması gerektiğini eleştirdi. İçişleri Bakanlığı, bir tatbikatın hazırlandığını açıkladı.

Viyana’daki anaokullarında acil durumlara yönelik somut hazırlıklar zaten yapılmıştı. 2024 yılında velilere bir mektupla blackout’un sonuçları hakkında bilgi verildi ve bu durumda çocuklarını almaya gelmeleri ve bir onay formu imzalamaları istendi. Eğitim Bakanlığı, okullar için 2022 sonunda “Okul yöneticileri için blackout önlemleri kılavuzu” hazırladı. Onay beyanları ile öğrencilerin binada kalacakları, alınacakları, eve tek başlarına gidecekleri veya başka bir yere götürülebilecekleri önceden belirlenmiş olacak.

Soru: Halk olası bir elektrik kesintisine nasıl hazırlanmalı?

Cevap: Kızıl Haç ve kriz önleme yetkilileri, bir gün boyunca elektriği kapatarak veya kullanmayarak evde nelerin eksik olduğunu tespit etmeyi tavsiye ediyor. Sivil Savunma Derneği’ne göre, her hane, el feneri, yedek pil, mum, içme suyu ve pişirilmeden yenebilecek uzun ömürlü gıda maddeleri stoklamalıdır. Battaniye, pille çalışan radyo, yedek kartuşlu gaz ocağı ve ilaçlar da bulunmalıdır. Kart ve cep telefonu terminalleri çalışmayacağı için nakit para da bulundurulmalıdır. Savunma Bakanlığı bir önlem kılavuzu yayınladı. Kılavuzda şunlar da belirtiliyor: “Kendi evinizde iki haftalık bir kamp tatili planlar gibi hazırlık yapın!” (Der Standard, APA, yenivatan.at)

Avusturya´da bu duruma hazırlık burada