Samsun: Atatürk Anıtı’nın Viyana’da 1928’de yapılma hikayesi

VİYANA.Samsun’da Milli Mücadele’nin sembollerinden Onur Anıtı’na düzenlenen çirkin saldırının ardından hem kent hem sosyal medya Atatürk etrafında kenetlendi. Yapılan açıklamalarla, toplumun her kesiminden paylaşılan Twitter mesajlarıyla saldırıya çığ gibi tepki yağarken akşam saatlerinde anıt önünde nöbet başladı. Nöbette yakılan meşalelerin ardında görülen Atatürk’ün heykeli ile ilgili kareler de büyük beğeni topladı. Öte yandan saldırıyı düzenleyen B.F. ve kuzeni C.F., emniyetteki sorgularının ardından sevk edildikleri mahkemede tutuklandı. 6 farklı suçtan çok sayıda kaydı bulunan kuzenler hakkında ‚Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret‘ suçundan soruşturma başlatıldı.

ANIT ÖNÜNDE ORTAK AÇIKLAMA

Daha sonra AK Parti, MHP ve BBP Samsun İl başkanlıklarınca Atatürk Anıtı önünde ortak basın açıklaması yapıldı. AK Parti İl Başkanı Ersan Aksu okuduğu metinde „Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk, hepimizin ortak değeridir. Samsun meşale bir şehirdir. Bu şehri ve benzeri şehirleri provokatif eylemlerle gündeme getirme ve huzur bozma girişimleri milletimizin ferasetiyle boşa çıkacaktır. Bu menfur eylemi şiddetle kınıyoruz“ denildi.

SALDIRGANLAR TUTUKLANDI

Korkunç saldırıda 2 kişi ciple geldikleri parkta Onur Anıtı’na halat bağlayıp, çekmeye çalışmıştı. Çevredekiler tepki gösterince şüpheliler, ipi olay yerinde bırakıp kaçtı. İhbar üzerine bölgeye polis ekipleri sevk edildi.DHA’da yer alan habere göre, çalışma başlatan ekipler, şüphelilerin kaçtığı aracın plakasını tespit etti. Plakadan yola çıkan polis, kuzenler B.F. ile C.F.’yi yakalayıp gözaltına aldı. Yapılan araştırmada kuzenlerin, 6 farklı suçtan çok sayıda kayıtları olduğu tespit edildi. Emniyetteki sorgularının ardından 2 şüpheli sevk edidikleri mahkemece tutuklandı. Şüpheliler hakkında ‚Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret‘ suçundan soruşturma başlatıldı.

Samsun’da çirkin bir saldırıya uğrayan Atatürk Onur Anıtı’nın yapım hikayesi Samsun’da başlıyor Viyana’da  tamamlanıyor ve finalde Samsun’da  29. Oktober 1933 tarihinde ki açılışı ile noktalanıyor. Evet Samsun’da Onur anıtı olarak bileninen Atatürk  heykeli 1927 yılında  Samsun Valisi Kâzım Paşa tarafından Samsun halkı adına Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel’e 1927 yılında sipariş edilmiş.  Aynı yıl 19 Mayıs 1927 günü kaidenin resmî temel atma töreni yapılmış.

1928 yılında Viyana’da başlayan heykelin yapım süreci 1931 yılında sonlanmış ve heykel  29 Ekim 1931 tarihinde dikilmiştir.  Onur Anıtı diye bilinen anıtın resmi açılış 15 Ocak 1932 tarihinde yapılarak cumhuriyet tarihinin on üçüncü anıtı,  Viyana’lı ünlü heykeltıraş Heinrich Krippel’in ise Türkiye’deki dördüncü anıt çalışması olmuştur.

 

Viyana Samsun arası Onur Anıtı  hakkında  dikkat çekici bilgiler

Onur Anıtı, Samsun’un İlkadım ilçesindeki Atatürk Parkı’nda yer alan ve şehrin simgesi hâline gelen anıttır. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı noktaya dikilen anıt Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcı sayılan bu anı simgelemektedir. Çirkin saldırı bu manada büyük tepki toplamıştır.

Samsun’un Kurtuluş Savaşı’nın ilk durağı ve cumhuriyetin ilanına giden sürecin simgesel noktalarından olan biri olması nedeniyle bunu sembolize eden bir anıt dikilmesi kararlaştırılmış, anıtın ise bu sembolik anlama uygun olarak Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı noktaya dikilmesine karar verilmiştir.Anıt, Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı iskelenin hemen yukarısına dikilmesine rağmen zamanla denizin doldurulması nedeniyle günümüzde sahil şeridinin uzağında kalmıştır.

 

Anıt salt olarak bu anlam yüklemesi ile dikilmiş olup çeşitli kişisel yorumlar da mevcuttur. Bu yorumlardan biri de anıtın açılış konuşmasında dönemin valisi Mehmet Salim Bey tarafından yapılmıştır

Tunçtan yapılmış olan heykelin yüksekliği 4,75 metre (15,6 ft), taş blok kaidenin yüksekliği 4,10 metre (13,5 ft), tüm anıtın yüksekliği ise 8,85 metredir (29.0 ft). Heykel için $37.000’a anlaşılmış, buna ek olarak heykeltıraş Heinrich Krippel’e ise $5.500 ödeme yapılmıştır.

Samsun’da Mustafa Kemal’e ithafen bir anıt dikilmesi fikri dönemin Samsun Valisi Kâzım Paşa tarafından ortaya atılmıştır. 19 Mayıs 1927 tarihinde ise Kâzım Paşa’nın katıldığı kaidenin temel atma töreniyle de anıtın inşa süreci resmen başlamıştır.

Anıt için daha önce Ankara Zafer Anıtı’nın inşası için açılan yarışmayı kazanan Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel ile $37.000’a (2022 enflasyon oranları ile $587.661) anlaşılarak sipariş verilmiştir.

Krippel, heykeldeki vücut ölçüleri ve surat kompozisyonunda daha önceki çalışmaları için Mustafa Kemal’in Ankara’daki ikâmetine giderek aldığı ölçüleri esas almış, heykelin çalışmalarını da Türkiye’de gerçekleştirmiştir. Heykelin tunç döküm işlemleri ise 1928 yılında Viyana’daki Vereinigte Metallwerke dökümhanesinde başlamış ve 1931 yılında 32 parça hâlinde sonlanmıştır.

Anıt, günümüzde Samsun’un simgesi hâline gelmiş olup millî bayramlarda il protokolünün saygı duruşunda bulunarak programların başlatıldığı ana durak ve turistlerin ziyaret noktalarından biridir.

Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Barosu, Samsun Büyükşehir Belediyesi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ile Samsunspor gibi şehrin bazı kuruluşlarının amblemlerinde Onur Anıtı yer almaktadır.

Ayrıca Türk lirasının yedinci emisyon grubunda yer alan yüz bin liralık banknotunun ön yüzünde de kullanılan anıtın Kargıpınarı’ndaki Cumhuriyet Meydanı’nda daha küçük ölçülerde bir kopyası yer almakla birlikte Kurtuluş Savaşı’nın 100. yılı kutlamaları kapsamında Master of Cake gibi etkinliklerde çeşitli materyaller ile de kopyaları hazırlanmıştır.

Ayrıca anıtın üç boyutlu taraması yapılarak dijital ortama aktarılmıştır.

3 Şubat 2022’de anıtın bulunduğu Atatürk Parkı’na araçla giren iki kişi, anıtın üzerindeki atın arka bacaklarına bağladıkları halatı araçla çekip anıtı yıkmaya çalıştı.

Saldırganlar göz altına alınırken anıtın çevresinde toplanan vatandaşlar saldırıyı protesto etti.

Kaynaklar

1.  Onur Anıtı. Gemeinde der Stadt von Samsun, archiviert vom Original am 16. Juli 2014; abgerufen am 16. Juli 2014 (türkisch).
2. ↑ Zübeyiroğlu, M. Fuat: Gazi’nin 19 Mayıs 1919’da Anadolu’ya Çıktığı Yerde. In: Hakimiyet-i Milliye. 3. Januar 1932, S. 1–2 (türkisch).
3. ↑ Osma: Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri (1923–1946). 2003, S. 73.
4. ↑ Osma: Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri (1923–1946). 2003, S. 193.
5. ↑ Samsun: Güneşin Doğduğu Şehir – Atatürk Anıtı-Onur Anıtı. Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği, 2010, ISBN 978-975-8329-88-5, S. 50 (online [PDF; abgerufen am 11. Juli 2014]). online (Memento des Originals vom 15. März 2014 im Internet Archive)  Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.
6. ↑ Sarısakal, Baki: Onur Anıtı Açılma Töreni. bakisarisakal.com, archiviert vom Original am 11. Juli 2014; abgerufen am 11. Juli 2014 (türkisch).
7. ↑ Samsun Belediyesi Meclis Zabıt Tutanakları 7. Toplantı 1. Celse. 22. November 1931 (türkisch).
8. ↑ Aslanapa: Türkiye’de Avusturyalı Sanat Tarihçileri ve Sanatkarlar. 1993, S. 46.
9. ↑ Zeitung Ahali vom 20. November 1931 (türkisch)10. https://de.wikipedia.org/wiki/Onur_An%C4%B1t%C4%B1