„100. yılında Pendik ve Mübadele“

Türkiye Cumhuriyeti 2023 yılında 100. yılına girdi ve Yeni Vatan Gazetesi birçok haber, proje ve analizleri ile son yüz yılı ilgilendiren konulara yer vermeye devam ediyor. Bunlardan bir tanesi "mübadeleler". Pek konuşulması, yazılması hatta anıtlar dikilmesi istenmeyen ortak acımız. Başka ülkelerde binlerce kitap yazılmış ve film çevrilmiş olurdu. Türkiye'de olmamış ve olmuyor. Birol Kılıç'ın kaleminden "Mübadele" ve eserin tanıtımı.

Birol Kılıç, Viyana, Eser tanıtımı, 6.02.2023

Herkesin okuması veya göz geçirmesi gereken „100. yılında Pendik ve Mübadele“ adlı eser, araştırmacı bilim insanı sayın Dr. Neval Konuk Halaçoğlu tarafından tarihe düşülmüş önemli bir nottur. Tarihe not düşmek, bir davayı ve sorunu bir nevi ölümsüzleştirmenin yanında yaşananları gelecek kuşaklar için daha iyi tahlil etmelerine olanak sağlamaktır. 

Dramların kod adı mübadele! 

Evet, arada sırada mübadele kelimesini duyuyoruz. Üzerinde pek düşünmüyoruz.  Ne manada kullanıldığını çoğu insan ne yazık ki tam bilmiyor. Bilinmesi gerekiyor ama. „Geçmişini bilmeyen geleceğini sağlıklı kuramaz.“ derler. Doğru bir tespit.  Arapça kökenli bu kelime, Balkan bölgelerinde yüzyıllarca yaşadıktan sonra özellikle Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan eski Yugoslavya’dan zorla, katliamlarla ve mallarına el konularak son vatanları olan Anadolu’ya zorla göç ettirilen insanların aslında dramlarının toplam kod adıdır. Ben kelimeyi duyduğumda içime üzüntü siniyor. Mübadele çocuğu değilim…Mübadele kelimesi, dile kolay beş yüz yıl yaşanan Balkan topraklarından zorla sökülme, yağma ve katliam demektir.  Bu katliam, haksızlıkları ve kederleri yüreğimde hissediyorum…Bunları yazarken şovenist veya Neo Osmanlıcı düşünceler ile inanın yazmıyorum. Bu düşüncelerden çok uzağım. Tam tersine yok sayılan bir konuya hümanist ve pasifist duygular ile yaklaşıyorum. Bırakın bir anıtı, bir mum bile dikecek yerleri olmayan bu insanların geçmişini bilmek, öğrenmek ve bu dramın tekrarlanmamasını sağlamak, Türkiye Cumhuriyeti ve milletinin geleceği açısından da çok önemli bir konu. Balkan göçmeni, mübadele sonucu gelen bir ailenin evladı değilim. Ama derdi yüreğimde hissediyorum.

Böyle bir şey olmaz ama örnek verecek olursak; özellikle Almanya ve Avusturya başta olmak üzere Avrupa’nın birçok ülkesinde son altmış yıldır yaşayan Türkiye göçmenlerinin, 500 yıl sonra torunlarının torunları olan insanların kök saldıkları Almanya, Fransa, Hollanda, İsviçre veya Avusturya’dan katliamlar ve yağmalar ile Türkiye’ye zorla yollandığını düşünün.   

Kederli hikayeler

„Mübadele etmek“ değişmek ve değiş tokuş etmek anlamına gelmektedir. Yani bir konu, bir madde ya da bir unsur ile alakalı olarak elde bulunan ile karşıdakinin elinde bulunanları değişmek anlamına gelmektedir. Mübadele kelimesi de Osmanlı Devleti zamanında kullanılan bir ifade. Viyana’da yaşayan ama hayatının merkezi olan Şişli doğumlu bir İstanbullu ama hayatının bir kısmını ayrıca Kartal -Pendik -Bostancı- Suadiye arasında geçirmiş ve çocukluk arkadaşları içinde çokça Yunanistan, Bulgaristan, Arnavutluk, Kosova ve eski Yugoslavya´dan mübadele ile göç etmiş ailelerin torunları olan bir insan olarak ortak belleklerde kalmış birçok kederli hikayeler dinledim.

Bu acı ve travmalarına rağmen yaşam ve enerji dolu, dürüst ve örnek insanların çocukları ile dost oldum ve ailem onları çok sevdi. Ben de onların evlerine çokça misafir oldum, yemeklerine, düğünlerine ve cenazelerine çok katıldım ve kendimi hep onların arasında emin ve güvende hissettim. Onların ortak noktaları çok neşeli ve spora düşkün olmaları ve de ailelerine çok önem vermeleriydi. Onların acı hikayeleri vardı ama pek dışarıya yansıtmıyorlardı…

Kalplere gömülmüş acılar

Onlar acılarını ve hüzünlerini adeta kalplerine gömmüştü ve torunlarının Türkiye’de sağlıklı ve travmasız yaşamalarını istiyorlardı. Dedelerinin yaşadıkları yağma, tecavüz ve katliamları öğrenerek ilerde kendi travmalarını yaşamalarını istemiyorlardı… Onlar son vatanları olan, Atatürk’ün ve Türk milletinin kurduğu aziz vatanları Türkiye Cumhuriyeti’ne gelmişlerdi… Dile kolay 100 yıl olmuş Türkiye Cumhuriyeti kurulalı…

Bu manada Neval Konuk Halaçoğlu’nun kaleminden ve Pendik Belediyesi’nin desteğiyle yayınlanan „100. yılında Pendik ve Mübadele“ adlı kitap, tarihi öğrenmek için çok önemli. Eserin, Pendik Belediyesi’nin resmi sayfalarında ayrıca PDF olarak dünyadan ilgili tüm okuyuculara ulaşacak şekilde dikkatlere sunulması takdire şayandır.

Eserin yazarı Neval Konuk Halaçoğlu „100. yılında Pendik ve Mübadele“ adlı eseri şöyle tanıttı.
Gelin isterseniz eserin tanıtımını yazarın sözlerinden birlikte okuyalım: 

„Mübadele, Türk tarih yazımı içerisinde, Millî Mücadele’nin ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşunda bir ayrıntı olmaktan öteye geçememiştir.

Son yıllara kadar, bu olguya ‘hiç yaşanmamış’ tavrı takınılmış ve unutma yolu seçilmiştir. Yunan tarih yazımı ise tam tersi bir tutumla Anadolu bozgunu ile başlayan öykünün acı bir çığlığı olarak, ulusal tarihinin bir parçası hâline getirmiş ve daima akılda tutmanın çabası içerisinde olmuştur. Türk kamuoyunda kısmen ele alınan biçiminde, Yunanistan’dan gelen Müslüman mübadiller, bu hikâyenin bir parçası değilmiş gibi davranılmış ve bu olguya sadece Anadolu Rumlarının trajik bir öyküsü olarak bakılmıştır. Bir tarafta ‘yok saymanın’, diğer tarafta hafızada canlı tutmanın çabası, mübadelenin değerlendirilme biçiminin çarpıklığını gözler önüne sermektedir. Mübadillerin iskân politikalarında da Yunanistan uluslararası fonlar sayesinde, hızla göçmen yerleşimleri tesis ederken, onların geldikleri coğrafyalarında bir kültürün parçası oldukları gerçeğini göz ardı etmiştir. Yunanistan’a göre sayıca oldukça az göçmene ev sahipliği yapan ve iskân meselesini kendi iç imkanları ile çözmeye koyulan Türkiye’de de mübadillerin yerli halkın toplumsal ve kültürel edimlerinin ağırlığı altında kaldığı görülmektedir.

 

Mübadeleye özellikle son on yılda artan ilgi sonucunda, Türkiye’de de nitelikli akademik çalışmalar ortaya konmaya başlamıştır. Buna rağmen, mimarlık tarihi alanında yapılan çalışmalar yeterli değildir. Türkiye’de, mübadele konusunda mimarlık alanında yapılan çalışmalar, ağırlıklı olarak Yunanistan’da geçmiş dönem Osmanlı mimari mirasına ve Türkiye’ye gelen mübadiller için inşa edilen konutlara yöneliktir.
1924 yılının Kurban Bayramı’nda yüzyıllardır yaşadıkları, köklerinin ait olduğu, evlerini, ata mezarlarını bir Fatiha okuyamadan terk etmek zorunda kalan, hiç tanımadıkları ama ırktaş oldukları anavatanlarında hayata tutunan ve kök salan Pendik’e gelen Yanya, Drama, Kavala başta olmak üzere tüm Pendik mübadillerinin Yunanistan ve Türkiye’deki resmî arşiv belgeleri, röportajlar ve bilimsel yayınlara dayanan ilk ve kapsamlı tek çalışmadır.
Mübadele’nin 100. yılı dolayısıyla gerçekleştirdiğim bu çalışmam; Rumeli’deki Osmanlı mimarî eserleri araştırmalarım ile bilimsel yayınlarımın dışında, 2010 yılında İstanbul Kültür Başkenti Projesi kapsamında yayımladığım “Tüm Tarihi ile Pendik” kitabım ve 2021’de Pendik Belediyesi tarafından yayımlanan „İstanbul’da Son İnşa Edilen Selatin Cami: Pendik Reşadiye Camii“ kitaplarım memleketim Pendik’e olan hizmetimin ve gönül borcumun bir devamıdır.

 

Bugün Pendik nüfusu içinde sayıları oldukça az olan mübadiller, arkalarında Yunanistan’da bıraktıkları -halen yok edilmeye çalışılan- Rumeli’deki Osmanlı kültürünün canlı bir unsurudur. Pendik’in Yanya’ya olan fiziksel benzerliği, yerli halkla ortak kültürel değer birlikteliği, taşınan gelenek ve görenekler (yemek, folklor), yeniden anavatanda kurulan hayata, zihinsel olarak yakınlık duymalarını sağlamıştır.1912 Balkan Savaşları’ndan 1924 yılına kadar da 12 yıl Yunanistan Devleti altında çeşitli facialar yaşayan mübadillerin, Türkçe’yi rahatça konuşabildikleri ve ibadet edebildikleri vatanlarına kavuşma sevinçleri de yaşadıkları travmaları yok saymada önemli bir rolü olduğu da muhakkaktır.

Çalışmanın başlangıcından sonrasına kadar her türlü destek ve yardımlarını gördüğüm Pendik Belediyesi Başkanı Sayın Ahmet CİN’e ve aileme teşekkürü bir borç bilirim ..“

“ 100. yılında Pendik ve Mübadele“ PDF´si

Video

https://www.facebook.com/ahmetcinpendik/videos/1330194497768025

Relevante Artikel

Back to top button
Cookie Consent mit Real Cookie Banner