„Toros’larda yaşam.“

Beyliklerin Osmanlıbeyliğine katılıp Osmanlı Devleti olma sürecinde bir çok savaşlar ve isyanlar çıkmıştır özellikle Osmanlı’nın sünnileştirme politikası sonucu Akseki’de bir çok ayaklanma çıkmıştır.

Yörük, büyük ölçüde, 17. Yüzyıla kadar yerleşik hayata geçemeyerek, yaşamına göçebe olarak devam eden Türkmen topluluklarına verilen isimdir.

Yörükler ırken bir Turan kavmi olup Türk’tür. Dili de Altay dil grubundan Türkçe’dir. Günümüzdeki Uygur ve Hakas lehçe ve şivesine çok yakın bir Türkçe ile konuşurlar.

Horasan’dan Tükmen obalarına ilim öğretmek için Seydişehir’e gelen Seyyid Harun Veli’nin Akseki’den Manavgat’a kadar izleri bulunmaktadır.

Osmanlı nın 1530 yılı tapu kayıtlarında İbradı da bir tane camii vardır .

Bölgenin manevi liderlerinden olan Seyyid Harun veli 1300 yıllarında Orta Asya’dan(Horosan’dan) gelip Küpe dağlarının eteğine yerleşerek Seydişehir’i kurmuştur. Seyyid Harun Veli Dedenin soyu 12 imamlardan olan Musa Kazım’a dayanır. Seyyid Harun’un yetiştirdiği 40 derviş çeşitli bölgelerde giderek hayatlarını konargöçer olarak idame etmişlerdir. Bu dervişlerden üçü; Musa Abdal, Genç Abdal, Sallal Seydi Akseki çevresinde kalmışlar Türkmenler’e dini bilgiler vermişlerdir. Akseki ve çevresinde birçok alevi tekkesi kurmuşlardır. Akseki Türkmenlerinin çoğunluğu Avşar boyundan Yıldızhan soyundandır. Osmanlı Devleti Akseki ve çevresinde yaşayan Türkmen boylarını Sünnileştirmek için 1707 yılında Kıbrıs’a sürmüşlerdir.

Osmanlı Devleti bölgeye hâkim olunca 17. asrın sonlarına doğru 1690 yılında konargöçer Türkmenler için bir iskân siyaseti geliştirdiler. Konargöçerleri yerleşime zorladılar, Yörükler buna uymadılar.

Fatih döneminde yörüklerin başıboş yaşantıları dikkat çeker. Bazı Türkmenlere yurtlar verilerek, kayıtları tutulur. Akseki yöresindeki yörükler rahat durmazlar isyan çıkarırlar, isyancıların bir kısmı Kıbrıs adasına sürgüne gönderilir. Kıbrıs’a gönderilen bazı yörükler gemide isyan çıkararak Toros dağlarına geri dönerler.

1695 yılında Zekeriyalı, Sofulu, Tekyeli, Hacı Karalı, Yalcıklı, İrikli gibi Türkmenler haydutluk yapmaya başlarlar

Osmanlı Devleti 1216(miladi 1707) yılında af ilan eder. Türkmenler müsait yerlere iskân ettirilir. İbradı ve Kaşaklıda yerleşenler oldu. Alemdar Mustafa Paşa devrinde Türkmenler isyan etmişlerdir.

1730 tarihli Yörük defterinde İbradı civarında Karahacılı, Turgutlar, Eski Yörük, Narencili, Zekeriyalı cemaatlerin yerleştiği kayıtlıdır. (kaynak: Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler sempozyumu)

Bu bölgelerde bugün bile Saraçlı, Araplı, Gebeceli, Karakeçili, Sarıkeçili, Bozahmetli, Karaahmetli gibi yörüklere rastlanır.

Sarı Keçili Yörükleri,isimlerine hakedercesine genel tip olarak sarışın turkuaz gözlüdürlerki sanılanın aksine Yörükler arasında turkuaz göz,sarışınlık çokca yaygındır.

Osmanlı Devleti Yörükleri yerleşik hayata geçirmek için fermanlar çıkarmışlardır. Bu fermanlardan biri; miladi 1732 senesinde çıkarılan bir fermanla Toros Dağlarındaki Yörükler köy ve kasa balara yerleştirildiler. Osmanlı İmparatorluğu 1800 yılından sonra, Yörük obalarını bulundukları yerlerle yaylak veya kışlaklarına zorla iskân (yerleştirme)ettirmişlerdir. Cumhuriyet döneminde de Yörükleri yerleşik hayata geçirme devam etmiştir. 1924 yılındaki çıkarılan köy kanunu ile Yörükler bulundukları yerlere en yakın yerleşim yerine kayıt edildiler.

Bölge, Selçuklulardan sonra, Eşrefoğulları beyliği, İlhanlılar beyliği, Teke-Hamitoğulları beyliği, Karamanoğlu beyliği arasında gel- gitler yaşamıştır.

Karaman Beyliği zamanında Toroslar’ın iç bölgeleri Ermenilerin kontrolü altında idi. Karaman Bey Toroslar’ın iç bölgelerdeki hâkimiyetine son vermek ve İslamiyet’i yaymak için, Toroslar’ın iç bölgelerine belli aralıklarla öncü Türkmenleri (Yörükleri) obalar halinde yerleştirmiştir

Osmanlı Padişahı 1. Murat Hatimoğulları Beyliğinden Akşehir, Yalvaç, Beyşehir, Karaağaç ve Seydişehir’i 1374 tarihinde 80.000 altın karşılığı satın alarak Osmanlı toprağına katmıştır.

Fatih Sultan Mehmet Han 1462 yılında Karamanoğlu beyliğine son verince, bölge tamamen Osmanlı hâkimiyetine geçmiştir.

Şahabettin Tekindağ TEKE-ELİ ve TEKE OĞULLARI çalışmasında,“Beylikler döneminde, Karaman Oğullarının idaresindeki Aliye ile Eşref 0ğullarının başkenti olan Beyşehir arasında herhangi bir sorun yoktur. Bunların halkları arasındaki münasebetlerde oldukça samimidir. Horasandan beyliğin önemli bir merkezi olan Seydişehir’de karar eden Seydi Harun bu şehirde cami ve zaviye inşa ederek çevrenin manevi önderlerindendir. Müritleriyle beraber Alanya, Manavgat, Antalya, Beyşehir ve Seydişehir civarında halkı irşat etmeye girişmiştir. Göçebe Türkmenler arasında Seyid Harun’un manevi nüfusu o kadar yayılmıştır ki bu devirde Küpe dağları ve bölge dağları onlarla dolup taşmıştır. 15. ve 16. yüzyıllara ait Teke Livası tahrir ve tapu defterlerinde hudutları dikkatle takip ederler bu bölge 13. yüzyıldan itibaren ekseriyetini Üç-Okların teşkil ettiği Türkmen toplulukları yerleşmiş idi.“ denilmektedir.

Beylikler döneminde Eşrefoğulları hiçbir zaman Toroslar’ın Akdeniz tarafına inmemişlerdir.

Akseki 1871 tarihinde kaza olmuş İbradı Akseki’nin bir nahiyesidir. İbradı nahiyesinin 1871 yılındaki düzenlemede 14 köyü vardır.

“İbradı nahiyesinin1914 yılından evvel tam 14 (on dört) köyü vardı. Bunlar; Ormana, Ardıçpınar,Unulla, Ürünlü,Başlar, Larma, Zılan, Bodamya, Dereköy, Gönyem, Üzümdere, Gencek, Dalayman, Kirli, Zekeriya köylerini içine alan 14 köyü bulunmaktaydı.’’bu bölüm, ‘’Çeşitli Yönleriyle İbradı’’ adlı kitaptan alınmıştır. Yazarı: Kemal Naci Şenkaya (İbradı Belediye Başkanı 1987 yılı basımı.)

Günümüzdeki 48 Türk grubundan sadece Azeri, Abdal, Kazak, Kırgız, Mesket, Türkmen, Yakut gibi on kadar grup esmerdir. (Bir boyunda tamamı bir renk olmayıp, kendi içinde farklılık gösterebilir) .

Kazan Tatarları, Sarı Türkişler, Sarı Uygurlar, Kumanlar, Peçenekler, Çuvaşlar, Tuvalar, Hakaslar ve Sarı Keçili Yörükleri sarışındır. Diğer Türk grupları ise kumraldır.

Selçukluların, Yörükleri iskan ettiği esas bölge Aydın, Balıkesir ve Muğla yöresidir. Yörüklerin bir bölümüde Kayıhan boyuyla (Osmanlılar) birlikte Anadolu’ya gelmiş önce Ahlata (Bitlis) oradan Fırat nehrinin aşağı kısımlarına (Suriye Caber Kalesi Türk mezarı civarı) sonra Karacadağ (Urfa) daha sonra Ankara (Haymana civarı) ve en son olarak da Söğüt (Bilecik) çevresine yerleştiler.

Anadolu Selçuklu devletinin (1071-1308) Moğollar tarafından yıkılmasından sonra Anadolu 1515 yılına kadar sayıları 34 civarında olan beyliklerle yönetildi. Bu beyliklerden biri olan Osmanlılar (1299-1918) 16.yy’a doğru tüm beylikleri hakimiyetleri altına alarak, Anadolu’da birliği sağladılar.

İzledikleri politika sonucunda Orta Asya ile irtibat kesildi. Toplu göçler, aile düzeyinde, sınırlı, düzensiz gelenler dışında durdu. Osmanlılar her Türk boyunun kendini diğer boylardan üstün ve daha soylu görmesi, her beyin yönetmeye hakkı olduğuna inanması, kuruluşuna katıldığı devleti idare etme arzusunun; sürtüşme ve komşu milletlerin kışkırtmasıyla kardeş kavgasına, dolayısıyla Türk devletlerinin kısa ömürlü olmasına (Tarihte 104-150 Türk Devleti kurulmuş ve çoğunu da yine Türkler yıkmıştır.) neden olduğunu gördüler.

(Kaynak; Mustafa Enoş Akseki Ve Aksekililer 1974)

(Kaynak Seydi Harun ve Seydişehir)

(Kaynak: Kemal Özkaynak Akseki Kazası adlı kitabı)

1700-1934 Yılları arasında göçebelikten alıkonularak zorunlu iskana tabi tutulan Bazı Yörük Obalarının yerleştirildikleri şehirler:

1- Aydınlı Yörüğü: Aydın, Antalya, Ezine, Alanya, Manavgat, Isparta, Muğla, K.Maraş, G.Antep, Hatay, Adana, Mersin.

2- Akyörük: Kastamonu, Taşköprü

3- Bahşiş: ANAMUR, İçel, Tarsus, Adana, Alanya.

4- Döneli: Aydın, Antalya, İçel, Silifke, Mut, Gülnar, Erdemli, Anamur, Tarsus, Bozkır, Ereğli (Konya), Karaman, Ermenek, K.Maraş, Bolu, Adana, Bilecik, Kilis ve Suriye.

5- Eskiyörük: Antalya, Alanya, Manavgat, Isparta, Yalvaç, Mersin, Ana¬mur, Gülnar, Aydıncık, Aydın, Denizli, Muğla, Manisa, Adana, Beyşe¬hir, Kıbrıs, Suriye.

6- Gökler: Ankara, Haymana, Adana, Tarsus, Ereğli (Konya)

7- Gurbetler: Antakya, Kütahya, Ereğli (Konya)

8- Horzum: Aydın, Kütahya, Manisa, Isparta, Yalvaç, Adana, İmamoğlu, Afyon, Dinar, Dazkırı, Denizli, Uşak, Antalya, Alanya, Muğla, Konya, Akşehir, Ereğli (Konya), İçel, Ayrancı (Karaman.)

9- Honamlı: Denizli, Aksaray (Kutluköy), Ereğli-(Konya), Isparta, Antalya, Yunak, Türkoğlu- K.Maraş

10- Karatekeli: Kütahya, Simav, Muğla, Antalya, Manavgat, Alanya, Aydın, İzmit, Manisa, Afyon, (Sincanlı-Çatkuyu), Adana, İçel, Tarsus, Adapazarı, Kocaeli.

11- Koca Yörükanı: Antalya, K.Maraş, İçel.

12- Melikli: Fethiye (Muğla), Isparta, Ayrancı(Karaman), Adana, Antalya, Alanya, Bursa, Tarsus, İçel, Aydın, Balkanlar, Suriye.

13- Melli (Melicek): G.Antep, Ereğli (Konya), Bucak (Burdur).

14- Menemenci: Adana, Karaisalı, İçel, Tarsus, Karaman, Niğde, İncesu (Kayseri), Ereğli (Konya).

15- Sarıkeçili: Antalya, Kaş, Aydın, Isparta, Eğirdir, Uluborlu, Yalvaç, Adana, Burdur (Aziziye, Bereket), Çumra, Akşehir, Doğanhisar, İçel, Ayrancı (Yarıkkuyu Köyü), Karaman, Afyon, Dazkırı, Manisa, Kütahya, Honaz.

16- Sebil: Karaman, Çanakkale, Tarsus, Konya, Sarayönü, Ilgın.

17- Sarıtekeli: Aydın (Yörük Ali Efe bu obadan), Serik, Manisa.

18- Taş: Adana, Sivas, Ereğli (Konya), K.Maraş, Edirne, Kütahya, Bal¬kanlar, Suriye.

19- Tırtar: Aydın, İçel, Afyon, Ereğli (Konya), Isparta.

20- Tekeli: Antalya, Alanya, Manavgat, Manisa, Aksaray, Kütahya, Sivas, İzmir, Bergama, Aydın, Söke, İçel, Tarsus, Anamur, Silifke, Niğde, K.Maraş, Karaman, Ermenek, Adana, Aladağ, Kayseri, Muğla, Samsun, Balkanlar.

21- Yörük Beyleri: Adana, K.Maraş.

22- Saçıkaralı: Kütahya, Denizli, Konya, Akşehir, Beyşehir, Ereğli (Karaburun Köyü), Aydın, Antalya, Gazipaşa, Manavgat, Alanya, İçel, Anamur, Tarsus, Adana, Kozan, Saruhanlı- (Manisa), Uşak, Kıbrıs.

YÖRÜK – TÜRKMENLERİN SOY KÜTÜĞÜ

OĞUZLAR (TÜRKMENLER , YÖRÜKLER)

1 – BOZOKLAR

2 – ÜÇOKLAR

BOZOKLAR

1 – ALITIHALABLU

2 – TRABZON ŞAM TÜRKMENLERİ

3 – KIZIK

4 – ALKAEVLİ

5 – KARAEVLİ (Karaevliler)

6 – YAZIR (Yazar)

7 – DÖĞER (Töker)

8 – DUDURGA

9 – YAPARLI (Çarıklı)

10 – BEĞDİLİ (Beydili-Bağdıllı)

11 – KARKIN

12 – KAYI

A ) Saçıkara (Saçıkaralı)

B ) Atçekenler

C ) Kurtlu

D ) Sarıkeçili

E ) Kızılkeçili

F ) Haculu

G ) Karakeçili

g – ) Osmanlı Padişahları

g – ) Yeni Osmanlı

13 – BAYAT

A ) Dulkadır (Zulkadır)

B ) Kaçar

C ) Şambayat

D ) Kerkük Türkmenleri

E ) Inallı (Ulu Yörükleri-Kocacık Yörükleri)

14 – AVŞARLAR

A ) Deller (Karamanlı)

B ) Caper (Cafer)

C ) Kadirli

D ) Cerit

E ) İmamlı

F ) Torun (Toran)

G ) Burhanlı

H ) Havarizm (Horzum)

I ) Balabanlı

J ) Haliller (Haliloğlular)

K ) Kızılışık

L ) Çatak (Çıtak)

M ) Solaklar

N ) Hacınallu

O ) Karahacılı

P ) Farsak (Varsak)

R ) Honanamlı (Honamlı)

S ) Cingöz

T ) Türkmenaliler (Aliler)

U ) Çakıl (Çakal-Çakalanlar)

Y ) Meller (Milliler)

ÜÇOKLAR

1 – BÜGDÜZ

2 – CAVINDIR (Çavuldur)

3 – BAYINDIR

4 – IĞDIR

5 – YÜREĞİR (Üreğir-Yüreğir-Yüreil)

6 – YİVA (Yuva)

7 – EMÜR (Emir-Emre)

8 – ALAYÖNDLÜ (Alayöntlü)

9 – BİÇNE (Beçenek-Peçenek)

10 – SALUR

A ) Usta

B ) Yomut

C ) Hızır

D ) Karaman (Karamanlı)

E ) Akkoyunlu (Akçakoyunlu)

F ) Sarıklı (Aksarıklı)

G ) Karakoyunlu (Karacakoyunlu)

H ) Teke

H – 1 ) Burgaz

H – 2 ) Akseki

H – 3 ) Bahşı (Bahşiş)

H – 4 ) Karaca

H – 5 ) Karatekeli

H – 6 ) Alseki

H – 7 ) Aziz (Aziziye Kınalı Yörükleri)

H – 8 ) Daş (Taş)

H – 9 ) Tongüç (Tonguç)

H – 10 ) Ayak (Kızılayak)

H – 11 ) Ötemiş (Ödemiş)

H – 12 ) Mırış

H – 13 ) Tutamış

H – 14 ) Karaahmet

H – 15 ) Toktamış

H – 16 ) Tufaz

H – 17 ) Gökçe

H – 18 ) Saçmaz (Şıçmaz)

11 – KINIK (KANIK – KONUK)

A ) Atalar (Atabeyler)

B ) Selçuklu Padişahları

12 – CEPNİ

A ) Ruğuş

B ) Yakupoğulları

C ) Ganetler (Canıklar)

D ) Oturak

d – ) Bayramoğulları

E ) Demirler

e – ) Kuşdemir

e – ) Kandemir

Yörük Aşiretlerine baktığımızda Kayı , Kınık , Bayat , Salur, boylarını ağırlıklı olarak bölgemizde görmekteyiz.

Osmalının kendi valisine yenildiği Mısır ayaklanmasını unutmayalım Kavalalı Osmanlıyı yenerek Toroslara kadar gelmiştir. Mısır’daki kaybolan Türk nüfusu nun çoğu Adana Antalya gibi liman şehirlerindedir.

Mısır’da asimile olmuş Türk nüfusu halen vardır.

İbradı’daki Arapastık Kestanesinin hikayesini araştırdığımızda konaklara Afrikadan Tugayoğlu çiftliğine çalıştırılmaya getirilen zenci kölelerin varlığına ulaşacaksınız , zenci ırkının katılımı bölgemize köle olarak gelen zenci kadınların evlenmesi sonucu oluşmuştur.